Bóng đá Tây Ban Nha vào thập niên 1980 với chân sút Butragueno không gặt hái thành công vì sự chia rẽ trong xã hội và làng bóng đá nước này.

Nội chiến Tây Ban Nha kết thúc năm 1939, Tướng Franco thiết lập chính quyền độc tài. Bóng đá là trò tiêu khiển được nhà nước khuyến khích, miễn là nó không bị kẻ thù của nhà nước khai thác. Nhưng bằng cách nào đó, những kẻ thù của Franco là những người cánh tả, hội tam điểm, những người có tư tưởng tự do cho đến những người theo chủ nghĩa dân tộc ở xứ Basque và Catalonia đều khai thác được bóng đá để truyền tải những điều họ muốn nói đến dân chúng.

Với ngày càng nhiều người Tây Ban Nha di cư từ nông thôn đến các thành phố lớn, đặc biệt là Madrid và Barcelona, cùng với sự lan rộng của đài phát thanh và sau đó là truyền hình, bóng đá vượt qua đấu bò tót để trở thành trò tiêu khiển phổ biến nhất.

Dù không ưa kẻ thù của mình là những người theo chủ nghĩa dân tộc ở xứ Basque, Franco rất hâm mộ thuật ngữ "La Furia" xuất phát từ đó. "La Furia" được bộ máy tuyên truyền của nhà nước định nghĩa lại và quảng bá như một trong những đức tính hàng đầu của nước Tây Ban Nha mới. Furia Espanola tức là "Cơn cuồng nộ" của người Tây Ban Nha.

Giữa các môn thể thao, "La Furia" thể hiện rõ nét nhất trên sân bóng đá. Bóng đá được chơi như thể mặt sân là chiến trường và cầu thủ là những người lính. Trong đó, điều quan trọng nhất là lòng dũng cảm, sự hy sinh và trên hết là sự hủy diệt về thể chất đối với đối thủ. "La Furia" trở thành biệt danh của ĐTQG Tây Ban Nha, mà đại diện của nó là tiền đạo xuất thân từ Athletic Bilbao: Telmo Zarra.

Zarra có 6 mùa giải là Vua pha lưới La Liga. Người ta thường nói Zarra chơi bóng bằng ba chân. Chân thứ ba chính là cái đầu tàn khốc của ông, điển hình nhất là cú đội đầu đưa bóng vào lưới đội Anh tại World Cup 1950, giúp Tây Ban Nha thắng 1-0. Người Tây Ban Nha như cảm thấy họ trả được món nợ của trận thủy chiến thua Anh từ tận năm 1588.

Nhưng sau đó mấy hôm, ở vòng đấu chung kết, Tây Ban Nha bị chủ nhà Brazil đánh bại 6-1. Từ năm 1939 đến 1975, ba thập kỷ rưỡi dưới chế độ Franco, ĐTQG chỉ giành một danh hiệu bóng đá duy nhất là vô địch Euro 1964. "Cơn cuồng nộ" không ăn thua. Từ sau chế độ Franco, người ta không muốn dùng từ "La Furia" để gọi ĐTQG nữa, vì nó dính đến Franco. Mà gọi bằng một từ rất trung tính La Seleccion – đội tuyển.

“Màu đỏ” mang lại sự đoàn kết cần thiết

Người đầu tiên gọi ĐTQG bằng cái tên "La Roja" (Màu đỏ) là Luis Aragones, HLV đội tuyển Tây Ban Nha từ năm 2004 đến 2008. Một số người phản đối cái tên này vì nó gợi lên ký ức về những người cánh tả trong cuộc nội chiến thập kỷ 1930. Một số khác hoài nghi ông Aragones muốn lấy lòng thủ tướng đương nhiệm Zapatero là một người cánh tả.

Sự đoàn kết giữa các cầu thủ Barca như Puyol và Pique với các cầu thủ Real Madrid như Ramos đem đến thành công cho ĐTQG Tây Ban Nha.

Nhưng Aragones coi nhẹ bất kỳ ý kiến mang tính chính trị, ông cho rằng Tây Ban Nha chỉ đơn giản là đi theo bước những ĐTQG thành công khác tạo nên thương hiệu bằng màu áo của họ, như Azzurri (Thiên thanh) của Italy, hay Les Bleus (Xanh lam) của Pháp, hay Orange (Da cam) của Hà Lan. Màu đỏ vốn là màu áo của ĐTQG Tây Ban Nha.

Thật kỳ lạ, cái tên "La Roja" lại tạo nên sự đoàn kết to lớn giữa các cầu thủ Tây Ban Nha vốn trước đây chia rẽ bởi vùng miền, bởi những ý định ly khai của các sắc dân Basque và Catalonia, bởi những thù địch trong bóng đá.

Sự chia rẽ này có từ trước khi bóng đá xuất hiện trên bán đảo Iberia. Như nhà du hành người Anh sắc sảo Richard Ford cưỡi ngựa đi khắp Tây Ban Nha vào giữa thế kỷ 19 chấp bút trong cuốn sách “Sổ tay dành cho khách du lịch ở Tây Ban Nha”. Ford đi đến kết luận rằng một trong những đặc điểm cơ bản của người dân Tây Ban Nha là họ không có khả năng hoặc sẵn sàng tập trung năng lượng của mình vì lợi ích chung, điều mà ông gọi là xu hướng “không hợp nhất” của họ.

Aragones, một người khá cộc cằn, hay có những phát ngôn mạnh mẽ đến thô lỗ, lại có xu hướng phân biệt chủng tộc nữa, lạ thay lại áp dụng lối chơi tiki-taka của Barca nhuần nhuyễn vào ĐTQG, kết hợp hài hòa các cầu thủ xứ Catalonia với các cầu thủ Madrid, với sự cầm chịch về mặt chiến thuật của một cầu thủ da màu nhập tịch là tiền vệ Marcos Senna.

Aragones ra đi trên đỉnh cao, sau cúp vô địch Euro 2008. Del Bosque, một người Madrid khiêm tốn lên thay đã làm công việc tiếp quản một cách hoàn hảo, sử dụng đa phần cầu thủ Barca trong đội hình chính. Hàng trăm nhà báo theo sát "La Roja" trong nhiều năm phải công nhận đại bản doanh của Del Bosque là yên tĩnh nhất từ trước tới giờ, không có chuyện chia phe phái, mất đoàn kết, bất ổn nội bộ trong đội bóng.

Tôi thích tặng quà và được tặng quà nhưng tối kỵ tặng và nhận tiền như quà cáp. Với tôi, tặng tiền hay hiện kim nói chung không mang ý nghĩa đơn thuần như tặng quà.

Thời trẻ, tôi từng đoán giới nghệ sĩ rất giàu có, một đêm hát cả trăm triệu thế kia, hẳn không quan tâm chút tiền 'lẻ' (ý tôi là so với cát-sê của họ) khán giả tặng.

Cho đến một dịp vãn tiệc nọ, tôi tận mắt thấy một ca sĩ từng lên báo khẳng khái nói không nhận show có cát-sê dưới 10 ngàn đô cứ thế miệng nói cười đon đả, tay thoăn thoắt "thu hoạch" không bỏ lọt tờ tiền nào từ nhóm khán giả vây quanh.

Một hôm đi xem cải lương, tôi nhìn mỗi tấm vé chỉ hơn 100 ngàn đồng với khán phòng cỡ 300 ghế mà khán giả còn chưa lấp đầy, tự hỏi họ sống sao với doanh thu đó?

Cuối show, tôi thấy một nhóm khán giả nán lại tặng quà cho các diễn viên. Điều này khiến tôi an lòng, cảm thấy họ xứng đáng nhận lại nhiều hơn sau 2 tiếng múa hát mướt mải mồ hôi. 

Tuy nhiên hôm sau, tôi thấy cô đào chính hồn nhiên khoe trên trang cá nhân loạt ảnh chụp các góc độ của xấp tiền đô lẫn tiền Việt dày cộm, cảm ơn "tình cảm" của khán giả đêm qua dành cho mình.

Lần khiến tôi rùng mình là đêm diễn của ca sĩ C. ở Cần Thơ cách đây không lâu. Khán giả của cậu ấy mặc đồng phục, cầm đầy hoa, quà, nhìn kỹ mới thấy những bó "hoa tiền", những hộp vàng lấp lánh. Tôi ước tính số tiền, vàng đó khoảng 100-200 triệu đồng. 

Có người xông lên sân khấu khi cậu ấy đang hát để tặng vàng, phần lớn đợi kết show mới ào ạt đến trao tặng hoa, vật phẩm, mặc kệ biểu cảm ngượng ngùng, sống sượng của chàng trai vừa tròn đôi mươi.

Sau đêm đó, tôi nổi cơn tò mò, bèn lân la vào hội nhóm cộng đồng fan của C. Fan nhiều lứa tuổi đang thi nhau "khoe" thành tích như ai tiếp cận cậu nhiều lần hơn, tặng nhiều vàng cho cậu hơn... Tôi vội thoát nhóm vì không thể đồng cảm với bầu không khí kỳ lạ ở đó.

Như quan điểm đã nêu từ đầu, tặng tiền, hiện kim vốn nhạy cảm. Như người xưa dạy: "Của cho không bằng cách cho", tôi chợt hiểu cảm giác rùng mình đến từ việc người ta tặng tiền, hiện kim cho nhau một cách lộ liễu, suồng sã và xem đó là hiển nhiên.

Xin nói rõ: Trong luật, tặng cho là quan hệ dân sự thuần túy, miễn việc tặng hay cho không vi phạm pháp luật, đạo đức thì không sai. Từ khóa tôi nhấn mạnh là "cách cho" và "thái độ". Chẳng hiểu từ khi nào người ta xem những việc này là bình thường?

Chẳng ai không thích quà, nhất là nghệ sĩ hẳn càng phải thấy trân trọng, tự hào khi nhận quà của người hâm mộ. Nhưng khi bạn cầm tiền, vàng suồng sã dúi vào tay người khác bất chấp bối cảnh và cảm xúc của họ, đó không phải hình ảnh đẹp, thậm chí làm lố bịch mối quan hệ vốn dĩ trong sáng và dễ thương giữa thần tượng và người hâm mộ.

Chưa kể, với trường hợp ca sĩ trẻ như C., việc lạm dụng tặng tiền, vàng để tỏ lòng ái mộ có thể khiến cậu ấy nhận thức không đúng giá trị của đồng tiền và những giá trị khác của nghề nghiệp, cuộc sống.  

Chê khán giả kém tế nhị càng nên trách một số nghệ sĩ đã không nhắc nhở người hâm mộ lại còn hồn nhiên cầm tiền, vàng và có người hào hứng khoe lên mạng. 

Cách người hâm mộ ủng hộ thần tượng văn minh nhất là mua sản phẩm, ra rạp xem phim, đến xem show, sử dụng nhãn hàng họ đang hợp tác... thay vì tay lăm lăm tiền, vàng đến dúi vào họ rồi nói rằng: "Hãy nhận đi, đừng ngại gì cả, đây là tình cảm của chúng tôi". 

Hãy học hỏi khán giả và nghệ sĩ nước ngoài. Các cộng đồng fan ở Trung Quốc, Hàn Quốc chi tiền rất 'khủng' để ủng hộ mọi hoạt động của thần tượng. Còn trong các buổi giao lưu trực tuyến, nghệ sĩ luôn tắt chức năng 'donate' (gửi tiền) và nhắc nhở các fan đừng tặng tiền cho mình.

Bạn đọc Lê Hà My(TP.HCM)

Nếu bạn có ý kiến, hãy gửi cho chúng tôi bài viết vào địa chỉ: [email protected]. Ý kiến của bạn có thể không trùng với quan điểm của toà soạn.