内容摘要：- Mùa đông năm 1941 là một trong những mùađông lạnh khủng khiếp nhất trong lịch sử nước Nga,ìkhinhmùmumu、、

- Mùa đông năm 1941 là một trong những mùađông lạnh khủng khiếp nhất trong lịch sử nước Nga,ìkhinhmùađômu đặc biệt là trong suốt caođiểm quân Đức tấn công Moscow. Cách đó 1 thế kỷ, quân của Napoleon cũng trongtình thế tương tự và thời tiết cản bước, chuyển thế có lợi cho quân Nga. Hitlerđã không hề lên kế hoạch cho trận chiến trong mùa đông, và không có sự chuẩn bịtương xứng cho binh sĩ cũng như vũ trang. Mùa đông khắc nghiệt đó đã giúp choquân Nga tập hợp và chuẩn bị cho các trận phản công của Chiến tranh thế giới thứ2, mà mọi người dân Nga đều biết tới với tên gọi “Cuộc chiến Vệ quốc vĩ đại”.

Ba lính Đức bị băng tuyết phủ kín mặt trong suốt mùa đông ở mặt trận phíaĐông. Ảnh: Hulton Archive/Getty Images

Mở đầu bản kế hoạch Barbarossa có đoạn: “Các lựclượng vũ trang Đức phải sẵn sàng để chiến thắng nước Liên Xô bằng một kế hoạchquân sự chớp nhoáng ngay cả trước khi kết thúc chiến tranh với nước Anh”. Ngày22/6/1941, lực lượng vũ trang của Đức (Wehrmacht) mở cuộc tấn công ồ ạt vào LiênXô.

Trong nhật ký của mình, Bộ trưởng Tuyên truyềnJoseph Goebbels (Đức) ghi lại rằng, đó cũng chính là ngày mà Napoleon đã chọn đểtấn công nước Nga 129 năm về trước. Trước cuộc tấn công, ban Chỉ huy Cao cấp củaĐức (OKW) đã phát triển chiến lược để tránh lặp lại các sai lầm của Napoleon.Bản thân Hitler đặc biệt lo ngại về khả năng mùa đông sẽ tới sớm như thờiNapoleon. Dựa trên bối cảnh của việc nóng lên toàn cầu tính từ năm 1920, mọi ýkiến đều cho rằng ít có khả năng xảy ra mùa đông quá lạnh.

Thời tiết không có gì bất thường trong suốt mùahè, thậm chí có phần thuận lợi cho bước tiến của quân Đức cho tới tháng 10. Quânđội Đức không biết một chút gì về mùa sình lầy ở Nga. Hitler và OKW vẫn tin rằngcó thể khắc phục vấn đề của bùn lầy bằng sức kéo của động vật, ý tưởng đó đã dẫntới hậu quả là các phương tiện và trang thiết bị thiệt hại nghiêm trọng. Thiếtbị cơ giới bị hư hỏng. Ngựa kiệt sức. Chỉ có vài xe tăng là còn hoạt động. Cáccuộc hành quân với quy mô lớn trở nên bất khả thi. Mùa bùn lầy tháng 10 năm 1941gần như là khắc nghiệt hơn bất kỳ mùa sình lầy khác trong suốt thời kỳ giaotranh Đức-Nga trong chiến tranh thế giới II.

Tháng 11, thời tiết càng lúc càng khắc nghiệthơn. Do ảnh hưởng dữ dội của giá rét, quân Đức không thể dựng bất kỳ một chòicanh nào, đất không thể đào nổi, và nhà cửa thì bị phá hủy trong các cuộc giaotranh, hoặc là bị quân Nga đốt trong các đợt rút lui. Một lính Đức đã viết: “Mộtđợt giá lạnh tràn tới vào ngày 7/11 mang đến cả thuận lợi cũng như bất lợi.Chúng tôi có thể tiếp tục di chuyển, nhưng lại chết cóng vì vẫn không có quần áomùa đông để mặc”. Mùa đông năm 1941-1942 được cho là một trong những mùa đônglạnh khủng khiếp nhất trong lịch sử Nga.

Vào đầu tháng 12, sức kháng cự mãnh liệt của HồngQuân và  mùa đông khắc nghiệt đã kìm chân kế hoạch Barbarossa lại vùng venMoscow. Vào ngày 2/12/1941, Sư đoàn Thiết giáp số 5 của Đức đã đâm thủng phòngngự của quân Nga, dừng ở ngôi làng Dmitrov và Jokroma, áp sát và cách Moscow14km, cách Kremlin đúng 24km. Lúc đó, quân Đức vẫn không được trang bị cho cuộcchiến trong mùa đông. Cũng giống như chiến dịch của Napoleon, binh lính chết vìtê cóng và bệnh dịch còn nhiều hơn chết trận. Một số sư đoàn Đức rơi rụng chỉcòn 50% thực lực.

General Raus – người nổi danh trong giới quân sựĐức với tư cách là một trong những nhà chiến thuật lỗi lạc trong chiến tranhthiết giáp đã ghi lại nhiệt độ trung bình hàng ngày gần Moscow trong suốt chặngđầu của tháng 12 năm 1941 như sau: ngày 1/12: -7 độ C, 2.12: -6 độ C, 3/12: -9độ C, 4/12: -36 độ C, 5/12 -37 độ C, 6/12: -37 độ C, 7/12:  -6 độ C, 8/12: -8 độC. Những ngày sau đó trong tháng, nhiệt độ giảm không dưới – 45 độ C. Sư đoànThiết giáp số 6 của tướng Raus báo cáo mỗi ngày có khoảng 800 ca cóng lạnh.Nhiệt độ thấp nhất đo được trong toàn bộ kế hoạch này là -53 độ C (khu vực tâybắc Moscow vào ngày 26/1/1942)

Lực lượng vũ trang của Đức hoàn toàn không đượcchuẩn bị cho mùa đông ở nước Nga, thậm chí chỉ là mùa đông bình thường. Nhưng,mùa đông năm 1941-1942 thì lại bất thường. Theo dự tính ban đầu, kế hoạchBarbarossa phải thắng nhanh trước khi trời vào đông, do đó, trang thiết bị vàcác nguồn lực đều có giới hạn. Những người lên kế hoạch cho việc trang bị áo rétmùa đông lại bị chỉ trích nặng nề vì có “suy nghĩ tiêu cực”. Chiến tranh càngkéo dài thì quân Đức càng bất lợi vì bị tiêu hao quá lớn.

Các binh sĩ Đức bắt đầu kế hoạch với quân phụchạng nhẹ, và vẫn phải mặc những bộ đồ đó trong suốt cả mùa thu. Các yêu cầutrang thiết bị cho mùa đông trước thì bị lờ đi, sau thì bị khiển trách nặng nề.Ngay cả khi mùa đông tới, trang thiết bị mùa đông cũng không hề được gửi tới.Điều này tưởng chừng thật khó tin. Vì Đức không phải là quốc gia nam Âu và mùađông tại Đức cũng không phải là dễ chịu. Và không làm sao để các sĩ quan chỉ huyhiểu được rằng đến tháng 12 là phải cần tới trang phục mùa đông, nếu không phảilà sớm hơn. Báo cáo về tình hình tới tay Bộ trường Tuyên truyền Goebbels – ngườiđã thúc đẩy việc thu thập quân phục mùa đông cho binh sĩ. Tuy nhiên, lãnh đạolực lượng vũ trang Đức lại không thích điều này và bác bỏ kế hoạch.

Trang thiết bị của Đức bắt đầu hỏng hóc khi nhiệtđộ xuống -20 độ C. Các loại vũ khí không thể khởi động được, đặc biệt là các vũkhí chống tăng, chất lỏng tạo độ giật lùi cho pháo đều đông cứng, dầu bôi trơncho các vũ khí thông minh và súng máy cũng vậy. Quân Đức phải lui bước trước cácđợt phản công dũng mãnh của quân bộ binh Nga. Chỉ có lựu đạn ném tay là còn sửdụng được. Tháp pháo của xe tăng thì không thể xoay được, và xe tăng thì phảihoạt động liên tục để tránh bị đông cứng. Ngược lại, xe tăng T-34 của Nga với sốlượng rất lớn, lại có bộ khởi động khí nén, có thể hoạt động được kể cả trongthời tiết lạnh nhất. Thêm nữa, bánh xích của loại T-34 này rất rộng nên tản đềutrọng lượng của nó, nên T-34 có thể lăn xích trên các mương rãnh cũng như các hốtuyết sâu 1.5 m.

Bình luận cả về sình lầy (mùa Thu) và tuyết lạnh(mùa Đông), Tướng Zhukov của Nga nói rất đơn giản rằng: quân Đức đáng ra phảihiểu rõ về thời tiết. Zhukov hiển nhiên đúng. Trong trường hợp này, thời tiếtđóng một vai trò quan trọng (nhưng không phải là nhất) giải thích tại sao Hồngquân Liên Xô – với hơn 1 triệu binh sĩ hy sinh trong một giai đoạn của kế hoạchBarbarossa kéo dài 2 tháng – không chỉ có thể giữ vững Moscow, mà còn tiến hànhcác đợt phản công mạnh mẽ.

Trong các kế hoạch quân sự, có rất nhiều yếu tốkhó có thể đánh giá chính xác. Sẽ là không đúng khi nói rằng quân Đức thua chỉvì lạnh, bởi sai lầm lớn nhất ở đây chính là trong tính toán và không đúng thờiđiểm. Kế hoạch tấn công diễn ra vào thời điểm cuối năm, khi mà thời tiết khôngcó lợi cho quân Đức. Đức đã đánh giá thấp tác động của thời tiết và địa hình đốivới các đơn vị cơ giới, và các nguồn lực thì cạn kiệt. Nhưng ngay đến một đứatrẻ lên 10 cũng hiểu rằng khi mùa đông đến, nước Nga sẽ rất lạnh. Vấn đề tai hạinày ở chỗ, Hitler không bao giờ hỏi OKW rằng liệu việc tấn công vào Liên Xô cókhả thi không, mà chỉ ra lệnh cho họ lện kế hoạch, và không bao giờ muốn nghe vềnhững chông gai hay khó khăn gì hết. Và những gì OKW có thể làm là trình bày choHitler một kế hoạch để có thể đánh bại Hồng quân Liên Xô trong một trận đánhtổng lực.

Kế hoạch "Bão táp" của quân đội Đức nhằm đánhchiếm Moscow bằng một trận hợp vây đã phá sản, kéo theo sự phá sản về mặt chiếnlược của kế hoạch Barbarossa, buộc Hitler phải tham gia vào một cuộc chiến tranhtổng lực mà nước Đức Quốc xã và đồng minh phát xít kém thế tương quan về nănglực sản xuất công nghiệp và khả năng tổng động viên so với Liên Xô và phe Đồngminh, dẫn tới sự suy yếu rồi thất bại hoàn toàn trong Chiến tranh thế giới thứhai.

Thất bại của Barbarossa cũng củng cố niềm tin đốivới hai đồng minh lớn của Liên Xô là Anh và Mỹ. Thủ tướng Anh Winston Churchillthừa nhận: "Sự nghiệp của người Nga đang chiến đấu bảo vệ tổ quốc của họ cũng làsự nghiệp của những con người tự do và những dân tộc tự do trên toàn thế giới".

Thu Lượng(lược dịch và tổng hợp)