Giá trị thị trường khoảng 350 tỷ USD, ASML, tập đoàn có trụ sở tại Hà Lan là một tên tuổi lạ lẫm đối với nhiều người. Tuy nhiên, họ lại nắm giữ công nghệ cốt lõi, cỗ máy có thể làm ra những chip bán dẫn hiện đại.

Trong thời điểm tình trạng khan hiếm chip diễn ra trên toàn cầu, các tập đoàn lớn và một số quốc gia mong muốn chủ động kiểm soát nguồn cung chip, vị thế của ASML ngày càng trở nên quan trọng.

Nắm giữ chìa khóa công nghệ

ASML bắt đầu hoạt động từ 31 năm trước. Hiện nay, tập đoàn có hơn 31.000 nhân viên này là công ty duy nhất trên thế giới có khả năng chế tạo những máy móc phức tạp, dùng để sản xuất các chip bán dẫn thế hệ mới.

Những cỗ máy có giá khoảng 140 triệu USD, chiếu chùm tia cực tím lên các tấm silicon đã được xử lý bằng chất quang điện. Các hoa văn phức tạp được tạo ra trên tấm wafer, nơi ánh sáng tiếp xúc với chất hóa học.

Quá trình này được gọi là kỹ thuật quang khắc. Bản thân chiếc máy mang tên máy quang khắc cực tím, hoặc máy EUV. Không phải mọi hệ thống quang khắc do ASML tạo ra đều có khả năng EUV. EUV là công nghệ mới nhất, được sản xuất hàng loạt từ vài năm trước.

ASML là công ty duy nhất có khả năng chế tạo ra máy quang khắc EVU dùng trong công nghiệp sản xuất chip. Ảnh: ASML.

ASML bán các máy EUV cho một số gã khổng lồ trong ngành sản xuất chip, bao gồm TSMC, Samsung và Intel. Mỗi chiếc máy có hơn 100.000 thành phần và cần 40 container hoặc 4 máy bay để vận chuyển linh kiện.

Theo báo cáo tài chính của ASML, trong năm 2020, họ bán được 31 thiết bị khổng lồ này. Tính chung từ trước đến nay, tập đoàn Hà Lan chỉ giao 100 máy EUV.

Theo Reuters, cỗ máy quan trọng tới mức chính quyền Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump đã gây áp lực, yêu cầu Hà Lan ngừng bán cho khách hàng Trung Quốc, đối thủ cạnh tranh với họ trong lĩnh vực sản xuất chip.

Đến nay, Tổng thống Mỹ đương nhiệm Joe Biden vẫn giữ nguyên lập trường này.

Chris Miller, Giáo sự trợ giảng tại Trường Luật và Ngoại giao Fletcher, thuộc Đại học Tufts, người đang nghiên cứu về lịch sử ngành công nghiệp bán dẫn, cho rằng các nhà sản xuất chip muốn sử dụng bước sóng ánh sáng hẹp nhất trong kỹ thuật quang khắc để có thể lắp nhiều bóng bán dẫn hơn vào mỗi đế silicon.

Bóng bán dẫn là một trong những thành phần cơ bản của thiết bị điện tử hiện đại. Chúng cho phép dòng điện chạy quanh mạch. Nhà sản xuất càng lắp được nhiều bóng bán dẫn vào chip thì nó càng mạnh và hiệu quả.

"Tia EUV mà công cụ tiên tiến nhất của ASML sử dụng có bước sóng 13,5 nm, cho phép bạn chạm khắc các hình dạng cực nhỏ trên silicon", Miller cho biết.

Các chip do TSMC sản xuất, trang bị bên trong thế hệ iPhone mới nhất được tạo ra từ máy EUV của ASML. Chúng chứa khoảng 10 tỷ bóng bán dẫn.

Công nghệ độc tôn

Theo CNBC, không công ty nào khác đủ khả năng tạo ra máy EUV dùng trong ngành công nghiệp sản xuất chip, ASML đang nắm giữ vị trí độc tôn trên thị trường. Thậm chí, chưa có dấu hiệu cho thấy sẽ có đối thủ bắt kịp công nghệ của họ.

"ASML giữ vị trí đặc biệt đối với toàn bộ hệ sinh thái bán dẫn. Về mặt nào đó, họ cũng quan trọng như TSMC", Peter Hanbury, nhà phân tích thị trường chip bán dẫn tại Bain & Co, nói với CNBC.

Nhân viên ASML đang lắp một bộ phận của máy EUV. Ảnh: Bloomberg.

Theo ông, các tiến bộ trong quá trình sản xuất chip sẽ phụ thuộc nhiều vào thiết bị của ASML. Nếu một công ty nào đó muốn bắt kịp, họ sẽ phải mất khoảng 10 năm và tiêu tốn hàng tỷ USD.

ASML có khoảng 4.000 nhà cung cấp linh kiện, những đối tác đó lại tiếp tục có đơn vị cung cấp linh kiện riêng. Một số thành phần quan trọng trong máy EUV rất khó chế tạo.

Chẳng hạn, những chiếc gương bên trong máy được sản xuất bởi công ty Zeiss của Đức hợp tác với ASML. Chúng là những cấu trúc phẳng nhất mà con người từng tạo ra.

Bản thân cấu trúc này là những tuyệt tác của kỹ thuật. So với gương bình thường, chúng phản chiếu cực kỳ chính xác. Điều này rất quan trọng, nhà sản xuất chip không muốn các photon bị mất đi trước khi chùm ánh sáng tiếp xúc với đế silicon mỏng.

Tuy nhiên, phần khó nhất của máy EUV là nguồn sáng. "Về mặt lịch sử, các nhà sản xuất chip sử dụng bóng đèn vào những năm 60 và 70. Bóng đèn không phát ra tia cực tím và rất khó có đủ năng lượng hoặc photon phát ra", Miller cho biết thêm.

Nguồn sáng trong máy EUV của ASML phát ra những quả bóng nhỏ bằng thiếc, rộng khoảng 30 micron, được phát ra hai lần bởi tia laser carbon dioxide mạnh nhất thế giới. Vụ phóng đầu tiên "chuẩn bị sẵn sàng" và xung thứ hai, mạnh hơn, biến nó thành plasma nóng đến 400.000 độ F.

Máy in quang khắc của ASML chủ yếu được sản xuất tại Hà Lan. Họ cũng có một chi nhánh ở Connecticut (Mỹ), dùng để chế tạo một số module. Chúng được gửi đến trụ sở chính của ASML ở Veldhoven, một thị trấn có khoảng 45.000 người sinh sống, bao gồm hàng nghìn nhân viên ASML, để lắp ráp hoàn chỉnh.

Doanh số sắp bùng nổ

Nhu cầu về máy EUV của ASML đang tăng cao khi các nhà sản xuất chip cố gắng vượt qua cuộc khủng hoảng toàn cầu.

Vào tháng 9, ASML dự đoán doanh số bán ra sẽ bùng nổ trong vòng một thập kỷ tới. Công ty tin rằng doanh thu hàng năm sẽ đạt 24-30 tỷ EUR vào năm 2025, với tỷ suất lợi nhuận gộp lên đến 54%-56%. Con số này cao hơn đáng kể so với mức 15-24 tỷ EUR do họ đưa ra trước đây.

ASML dự đoán doanh số máy EUV sẽ bùng nổ trong thập kỷ tới. Ảnh: Getty Images.

"Chúng tôi nhìn thấy cơ hội tăng trưởng đáng kể sau năm 2025", ASML cho biết. Tập đoàn Hà Lan dự kiến doanh thu trong giai đoạn 2020-2030 tăng bình quân 11%/năm.

ASML nhận định, xu hướng toàn cầu trong ngành công nghiệp điện tử cùng với một hệ sinh thái đổi mới mạnh mẽ và có lợi nhuận cao sẽ tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng trên thị trường bán dẫn, vốn đang chống chọi với tình trạng thiếu chip.

Trong 12 tháng qua, giá cổ phiếu ASML trên sàn giao dịch chứng khoán Amsterdam đã tăng từ khoảng 350 EUR lên 772 EUR, mức cao nhất trong lịch sử của họ vào hôm 19/11.

Tương tự, trên sàn Nasdaq, cổ phiếu ASML cũng đạt đỉnh 895,93 USD vào tháng 9, mức cao nhất trong vòng 52 tuần gần đây.

Hai nhà đầu tư công nghệ Ian Hogarth và Nathan Benaich, dự đoán rằng ASML sẽ trở thành công ty trị giá 500 tỷ USD vào cuối năm 2022.

"Với những người tìm kiếm alpha khi đầu tư vào công nghiệp bán dẫn, lĩnh vực ngày càng quan trọng hơn đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, ASML có vẻ là một ứng cử viên sáng giá", Ian Hogarth nhận định.

Một trong những bên hưởng lợi chính từ thành công của ASML là Baillie Gifford. Công ty có trụ sở tại Edinburgh đang nắm cổ phần đáng kể và từng xem việc đầu tư vào ASML là vụ đặt cược lớn nhất của họ.

(Theo zingnews)

Điều gì còn khó tìm hơn những con chip? Đó chính là thiết bị tạo nên chúng

Thế giới khao khát chất bán dẫn hay những con chip, nhưng không phải con chip nào cũng cần được sản xuất bằng công nghệ tiên tiến. Có một cuộc đua âm thầm nhưng khốc liệt để tìm ra những chiếc máy cũ kỹ vẫn có thể tạo ra chip.

Giá trị thị trường khoảng 350 tỷ USD, ASML, tập đoàn có trụ sở tại Hà Lan là một tên tuổi lạ lẫm đối với nhiều người. Tuy nhiên, họ lại nắm giữ công nghệ cốt lõi, cỗ máy có thể làm ra những chip bán dẫn hiện đại.

Trong thời điểm tình trạng khan hiếm chip diễn ra trên toàn cầu, các tập đoàn lớn và một số quốc gia mong muốn chủ động kiểm soát nguồn cung chip, vị thế của ASML ngày càng trở nên quan trọng.

Nắm giữ chìa khóa công nghệ

ASML bắt đầu hoạt động từ 31 năm trước. Hiện nay, tập đoàn có hơn 31.000 nhân viên này là công ty duy nhất trên thế giới có khả năng chế tạo những máy móc phức tạp, dùng để sản xuất các chip bán dẫn thế hệ mới.

Những cỗ máy có giá khoảng 140 triệu USD, chiếu chùm tia cực tím lên các tấm silicon đã được xử lý bằng chất quang điện. Các hoa văn phức tạp được tạo ra trên tấm wafer, nơi ánh sáng tiếp xúc với chất hóa học.

Quá trình này được gọi là kỹ thuật quang khắc. Bản thân chiếc máy mang tên máy quang khắc cực tím, hoặc máy EUV. Không phải mọi hệ thống quang khắc do ASML tạo ra đều có khả năng EUV. EUV là công nghệ mới nhất, được sản xuất hàng loạt từ vài năm trước.

ASML là công ty duy nhất có khả năng chế tạo ra máy quang khắc EVU dùng trong công nghiệp sản xuất chip. Ảnh: ASML.

ASML bán các máy EUV cho một số gã khổng lồ trong ngành sản xuất chip, bao gồm TSMC, Samsung và Intel. Mỗi chiếc máy có hơn 100.000 thành phần và cần 40 container hoặc 4 máy bay để vận chuyển linh kiện.

Theo báo cáo tài chính của ASML, trong năm 2020, họ bán được 31 thiết bị khổng lồ này. Tính chung từ trước đến nay, tập đoàn Hà Lan chỉ giao 100 máy EUV.

Theo Reuters, cỗ máy quan trọng tới mức chính quyền Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump đã gây áp lực, yêu cầu Hà Lan ngừng bán cho khách hàng Trung Quốc, đối thủ cạnh tranh với họ trong lĩnh vực sản xuất chip.

Đến nay, Tổng thống Mỹ đương nhiệm Joe Biden vẫn giữ nguyên lập trường này.

Chris Miller, Giáo sự trợ giảng tại Trường Luật và Ngoại giao Fletcher, thuộc Đại học Tufts, người đang nghiên cứu về lịch sử ngành công nghiệp bán dẫn, cho rằng các nhà sản xuất chip muốn sử dụng bước sóng ánh sáng hẹp nhất trong kỹ thuật quang khắc để có thể lắp nhiều bóng bán dẫn hơn vào mỗi đế silicon.

Bóng bán dẫn là một trong những thành phần cơ bản của thiết bị điện tử hiện đại. Chúng cho phép dòng điện chạy quanh mạch. Nhà sản xuất càng lắp được nhiều bóng bán dẫn vào chip thì nó càng mạnh và hiệu quả.

"Tia EUV mà công cụ tiên tiến nhất của ASML sử dụng có bước sóng 13,5 nm, cho phép bạn chạm khắc các hình dạng cực nhỏ trên silicon", Miller cho biết.

Các chip do TSMC sản xuất, trang bị bên trong thế hệ iPhone mới nhất được tạo ra từ máy EUV của ASML. Chúng chứa khoảng 10 tỷ bóng bán dẫn.

Công nghệ độc tôn

Theo CNBC, không công ty nào khác đủ khả năng tạo ra máy EUV dùng trong ngành công nghiệp sản xuất chip, ASML đang nắm giữ vị trí độc tôn trên thị trường. Thậm chí, chưa có dấu hiệu cho thấy sẽ có đối thủ bắt kịp công nghệ của họ.

"ASML giữ vị trí đặc biệt đối với toàn bộ hệ sinh thái bán dẫn. Về mặt nào đó, họ cũng quan trọng như TSMC", Peter Hanbury, nhà phân tích thị trường chip bán dẫn tại Bain & Co, nói với CNBC.

Nhân viên ASML đang lắp một bộ phận của máy EUV. Ảnh: Bloomberg.

Theo ông, các tiến bộ trong quá trình sản xuất chip sẽ phụ thuộc nhiều vào thiết bị của ASML. Nếu một công ty nào đó muốn bắt kịp, họ sẽ phải mất khoảng 10 năm và tiêu tốn hàng tỷ USD.

ASML có khoảng 4.000 nhà cung cấp linh kiện, những đối tác đó lại tiếp tục có đơn vị cung cấp linh kiện riêng. Một số thành phần quan trọng trong máy EUV rất khó chế tạo.

Chẳng hạn, những chiếc gương bên trong máy được sản xuất bởi công ty Zeiss của Đức hợp tác với ASML. Chúng là những cấu trúc phẳng nhất mà con người từng tạo ra.

Bản thân cấu trúc này là những tuyệt tác của kỹ thuật. So với gương bình thường, chúng phản chiếu cực kỳ chính xác. Điều này rất quan trọng, nhà sản xuất chip không muốn các photon bị mất đi trước khi chùm ánh sáng tiếp xúc với đế silicon mỏng.

Tuy nhiên, phần khó nhất của máy EUV là nguồn sáng. "Về mặt lịch sử, các nhà sản xuất chip sử dụng bóng đèn vào những năm 60 và 70. Bóng đèn không phát ra tia cực tím và rất khó có đủ năng lượng hoặc photon phát ra", Miller cho biết thêm.

Nguồn sáng trong máy EUV của ASML phát ra những quả bóng nhỏ bằng thiếc, rộng khoảng 30 micron, được phát ra hai lần bởi tia laser carbon dioxide mạnh nhất thế giới. Vụ phóng đầu tiên "chuẩn bị sẵn sàng" và xung thứ hai, mạnh hơn, biến nó thành plasma nóng đến 400.000 độ F.

Máy in quang khắc của ASML chủ yếu được sản xuất tại Hà Lan. Họ cũng có một chi nhánh ở Connecticut (Mỹ), dùng để chế tạo một số module. Chúng được gửi đến trụ sở chính của ASML ở Veldhoven, một thị trấn có khoảng 45.000 người sinh sống, bao gồm hàng nghìn nhân viên ASML, để lắp ráp hoàn chỉnh.

Doanh số sắp bùng nổ

Nhu cầu về máy EUV của ASML đang tăng cao khi các nhà sản xuất chip cố gắng vượt qua cuộc khủng hoảng toàn cầu.

Vào tháng 9, ASML dự đoán doanh số bán ra sẽ bùng nổ trong vòng một thập kỷ tới. Công ty tin rằng doanh thu hàng năm sẽ đạt 24-30 tỷ EUR vào năm 2025, với tỷ suất lợi nhuận gộp lên đến 54%-56%. Con số này cao hơn đáng kể so với mức 15-24 tỷ EUR do họ đưa ra trước đây.

ASML dự đoán doanh số máy EUV sẽ bùng nổ trong thập kỷ tới. Ảnh: Getty Images.

"Chúng tôi nhìn thấy cơ hội tăng trưởng đáng kể sau năm 2025", ASML cho biết. Tập đoàn Hà Lan dự kiến doanh thu trong giai đoạn 2020-2030 tăng bình quân 11%/năm.

ASML nhận định, xu hướng toàn cầu trong ngành công nghiệp điện tử cùng với một hệ sinh thái đổi mới mạnh mẽ và có lợi nhuận cao sẽ tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng trên thị trường bán dẫn, vốn đang chống chọi với tình trạng thiếu chip.

Trong 12 tháng qua, giá cổ phiếu ASML trên sàn giao dịch chứng khoán Amsterdam đã tăng từ khoảng 350 EUR lên 772 EUR, mức cao nhất trong lịch sử của họ vào hôm 19/11.

Tương tự, trên sàn Nasdaq, cổ phiếu ASML cũng đạt đỉnh 895,93 USD vào tháng 9, mức cao nhất trong vòng 52 tuần gần đây.

Hai nhà đầu tư công nghệ Ian Hogarth và Nathan Benaich, dự đoán rằng ASML sẽ trở thành công ty trị giá 500 tỷ USD vào cuối năm 2022.

"Với những người tìm kiếm alpha khi đầu tư vào công nghiệp bán dẫn, lĩnh vực ngày càng quan trọng hơn đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, ASML có vẻ là một ứng cử viên sáng giá", Ian Hogarth nhận định.

Một trong những bên hưởng lợi chính từ thành công của ASML là Baillie Gifford. Công ty có trụ sở tại Edinburgh đang nắm cổ phần đáng kể và từng xem việc đầu tư vào ASML là vụ đặt cược lớn nhất của họ.

(Theo zingnews)

Điều gì còn khó tìm hơn những con chip? Đó chính là thiết bị tạo nên chúng

Thế giới khao khát chất bán dẫn hay những con chip, nhưng không phải con chip nào cũng cần được sản xuất bằng công nghệ tiên tiến. Có một cuộc đua âm thầm nhưng khốc liệt để tìm ra những chiếc máy cũ kỹ vẫn có thể tạo ra chip.

Vì tiếng Nghệ về giọng điệu phát âm đã khác, nặng tiếng mà không rõ lời, còn về từ ngữ lại đặc tính địa phương. Chẳng thế mà có lẽ chỉ duy nhất tiếng Nghệ là có hẳn một từ điển để tra cứu, cứ như đó là một thứ “ngoại ngữ” vậy. Lại không chỉ một, mà có đến hai cuốn "Từ điển tiếng Nghệ”. Khiếp chưa!

Dân Hà Tĩnh nói riêng, dân Nghệ nói chung, biết ơn nhạc sĩ Nguyễn Vãn Tý đã đưa hai chữ “đi mô” vào câu ca mở đâu bài hát nổi tiếng “Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh” vang động khắp nước từ đầu thập niên 1970 đến nay.

“Đi mô” trở thành đặc hiệu nhận diện của một vùng quê. “Đi mô” cũng đóng đinh một bài “tỉnh ca” duy nhất có phương ngữ của nơi đó. Dân “đi mô" còn tự hào đùa vui rằng: Trong câu mở đầu bài hát “Nhớ về Hà Nội” của nhạc sĩ Hoàng Hiệp (“Dù có đi bốn phương trời, lòng vẫn nhớ về Hà Nội”) thì nửa vế đầu là diễn dịch cái ý “đi mô” mà thôi, nhưng lại chẳng có được từ “đi mô”, rứa là vẫn chưa đặc trưng, chưa có được cái riêng chỉ của một vùng thể hiện trong lời ăn tiếng nói. Mà “đi mô” là khẳng định tuyệt đối nhé, chứ “Dù” thì vẫn là cách nói điều kiện, nhượng bộ. Rồi nữa, “Trời mô xanh bằng trời Can Lộc, Nước mô trong bằng nước sông La” (Bài hát “Người con gái sông La” - lời Phương Thúy, nhạc Doãn Nho), khác với “Không thể nói trời không xanh hơn, Và mắt em trong sáng khác ngày thường” (Bài hát "Cảm xúc tháng Mười” - lời Tạ Hữu Yên, nhạc Nguyễn Thành). Chuyện so sánh đùa vui nhưng cũng cho thấy nét riêng trong cách nói cách cảm của mỗi vùng miền đất nước ta.

Mà đâu chỉ đùa trong nước, đùa cả ra nước ngoài, đùa rằng tiếng Nghệ là gốc của tiếng Anh, tiếng Nhật. Thì đây, dân Nghệ nói phủ định bằng từ “nỏ”. “Nỏ” là “không”. “Ngái ngô mô mà nỏ chộ" (“Xa xôi gì mà chẳng thấy”). Người Anh (hay nguòi Mỹ) thích từ này quá, vì nó gọn, nó ít chữ cái, nó quả quyết, rứa là họ lấy về, và do tiếng họ không có dấu thanh điệu nên họ bỏ dấu hỏi đi, thành ra "no" rồi đọc theo cách của họ là “nâu”. Còn tiếng Nghệ cho tiếng Nhật các nguyên âm A, O, I tha hồ mà lập từ, kiểu như Orakhimo (O ra khi mô = Cô ra khi nào), Ganigachi (Ga ni ga chi = Ga này ga nào). Nói thêm về từ “nỏ”. Vừa rồi tôi có đọc bài viết của một cô giáo nói được học sinh sửa cho cách hiểu một câu thơ của Tố Hữu trong bài “Bác ơi": “Chuông ơi chuông nỏ còn reo nữa” chứ không phải là “Chuông ơi chuông nhỏ còn reo nữa”. Nghe ra có vè họp lý khi đặt từ “nỏ” vào đây. Nhưng câu thơ chính của nhà thơ Tố Hữu viết từ tháng 9/1969 mới là đúng, đó là một câu hỏi tu từ nói lên tâm trạng bàng hoàng, đau đớn của nhà thơ khi được tin Bác Hồ qua đời.

Tiếng Nghệ theo ngôn ngữ học thì là một thứ tiếng cổ, cho nên những từ nay bị coi là phương ngữ trong tiếng Nghệ thì thực ra là những từ cổ còn lưu lại. Tôi không phải dân ngôn ngữ, nhưng để ý thấy có sự chuyển đổi giữa một số từ trong tiếng Nghệ và tiếng phổ thông. Lấy thí dụ âm “”. Từ tiếng Nghệ không có mà từ phổ thông có: Su=Sâu, Tru=Trâu, Nu=Nâu, Trú=Trấu, Trù=Trầu... (Riêng từ Đậu ở tiếng Nghệ cũng theo quy luật mất “” nhưng được đọc thành ĐỘ để tránh từ tục, như ĐỘ ĐEN, ĐỘ ĐẠI HỌC). Nhưng lại có xu hướng ngược lại  thành A: Sây= Sai, Trấy=Trái, Gây=Gai, Gấy=Gái,

Cấy=Cái, Đấy=Đái... “Đi đấy” là “đi đái”. Cứ kể ra thế này thì còn nhiều, các nhà ngôn ngữ học sẽ có cách giải thích hợp lý, còn người nói hàng ngày thì vẫn nói, và ai vô ra xứ Nghệ sẽ vẫn có bất ngờ thích thú trước những từ địa phương của vùng đất Hoan Diễn xưa. Từ “Ngài” trong tiếng Việt được trang trọng dùng khi tiếp các nhân vật quan trọng, nổi tiếng nước ngoài, thì trong tiếng Nghệ là chỉ người, được dùng hàng ngày. Đoàn enh đi có mấy ngài? Trưa nay ăn cá náng (nướng) hay cá loọc (luộc)?

Tiếng Nghệ đã vào thơ ca của người Nghệ từ lâu.

Một bài thơ tương truyền của Nguyễn Công Trứ (1778 -1858) nghịch ngợm và tình tứ:

Tau (tao) ở nhà tau, tau nhớ mi (mày)

Nhớ mi nên mới bước chin (chân) đi

Không đi mi nói răng(sao) không đến

Đến thì mi nói đến mần (làm) chi

Mần chi tau đã mần chi được

Mần được thì tau đã mần đi.

Nhà thơ Nguyền Bùi Vợi (1933-2008) có bài thơ “Tiếng Nghệ” yêu thương khắc khoải:

Cái gầu thì bảo cái đài

Ra sân thì bảo ra ngoài cái cươi

Chộ tức là thấy mình ơi

Trụng là nhúng đấy đừng cười nghe em

Thích chi thì bảo là sèm

Nghe ai bảo đọi thì mang bát vào

Cá quả lại gọi cá tràu

Vo troốc là bảo gội đầu đấy em...

Nghe em giọng Bắc êm êm

Bà con hàng xóm đến xem chật nhà

Răng chưa sang nhởi nhà choa

Bà o đã nhốt con ga trong truồng

Nhà giáo Nguyễn Hùng Vỹ ở Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn Hà Nội đang “chơi” dịch thơ tiếng Việt sang tiếng Nghệ, ví như một bài dịch Đường thi:

Anh ở đầu sông Tương

Em ở cuối sông Tương

Nhớ nhau không thấy nhau

Cùng uống nước sông Tương

chuyển qua “Nghệ ngữ” thành:

Mi ở đầu sôông Tương

Tau ở cuối sôông Tương

Nhớ chắc không thấy chắc

Cùng uống nác sôông Tương.

Có lẽ những người xứ Nghệ ở quê và xa quê đều đồng cảm tâm trạng của chàng trai trong bài thơ của Nguyên Bùi Vợi sau khi làm “phiên dịch” cho cô gái lần đầu về quê mình:

Em cười bối rối mà thương

Thương em một lại trăm đường thương quê

Gió Lào thổi rạc bờ tre

Chỉ nghe giọng nói đã nghe nhọc nhằn

Chắt từ đá sỏi đất cằn

Nên yêu thương mới sâu đằm đó em.

Ngày xuân nói chuyên tiếng Nghệ không hẳn để nói một địa phương, vì trong đại gia đình tiếng Việt còn những sắc thái của tiếng Hà Nội, tiếng Sài Gòn, tiếng Huế, tiếng Ọuảng, tiếng Nam bộ..., mà cốt để nói tâm tình của những người con xa quê nhớ quê cho mọi vùng miền đất nước. Còn như tiếng Hà Tĩnh, tiếng Nghệ Tĩnh nói chung, thì lại phải nhờ nhà thơ Phạm Tiến Duật nói hộ cảm xúc của người nghe, “anh lặng người như trôi trong tiếng ru”.

Hà Nội 26/11/2013

“Tiếng Hà Tĩnh nghe buồn cười đáo để”, câu thơ của Phạm Tiến Duật có lẽ đã nói thay cảm nhận của nhiều người trong Nam ngoài Bắc về giọng nói của một miền quê Bắc Trung bộ. Răng mà buồn cười enh? (Sao mà buồn cười anh?).

Ảnh minh họa: Dân Trảo Nha

Vì tiếng Nghệ về giọng điệu phát âm đã khác, nặng tiếng mà không rõ lời, còn về từ ngữ lại đặc tính địa phương. Chẳng thế mà có lẽ chỉ duy nhất tiếng Nghệ là có hẳn một từ điển để tra cứu, cứ như đó là một thứ “ngoại ngữ” vậy. Lại không chỉ một, mà có đến hai cuốn "Từ điển tiếng Nghệ”. Khiếp chưa!

Dân Hà Tĩnh nói riêng, dân Nghệ nói chung, biết ơn nhạc sĩ Nguyễn Vãn Tý đã đưa hai chữ “đi mô” vào câu ca mở đâu bài hát nổi tiếng “Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh” vang động khắp nước từ đầu thập niên 1970 đến nay.

“Đi mô” trở thành đặc hiệu nhận diện của một vùng quê. “Đi mô” cũng đóng đinh một bài “tỉnh ca” duy nhất có phương ngữ của nơi đó. Dân “đi mô" còn tự hào đùa vui rằng: Trong câu mở đầu bài hát “Nhớ về Hà Nội” của nhạc sĩ Hoàng Hiệp (“Dù có đi bốn phương trời, lòng vẫn nhớ về Hà Nội”) thì nửa vế đầu là diễn dịch cái ý “đi mô” mà thôi, nhưng lại chẳng có được từ “đi mô”, rứa là vẫn chưa đặc trưng, chưa có được cái riêng chỉ của một vùng thể hiện trong lời ăn tiếng nói. Mà “đi mô” là khẳng định tuyệt đối nhé, chứ “Dù” thì vẫn là cách nói điều kiện, nhượng bộ. Rồi nữa, “Trời mô xanh bằng trời Can Lộc, Nước mô trong bằng nước sông La” (Bài hát “Người con gái sông La” - lời Phương Thúy, nhạc Doãn Nho), khác với “Không thể nói trời không xanh hơn, Và mắt em trong sáng khác ngày thường” (Bài hát "Cảm xúc tháng Mười” - lời Tạ Hữu Yên, nhạc Nguyễn Thành). Chuyện so sánh đùa vui nhưng cũng cho thấy nét riêng trong cách nói cách cảm của mỗi vùng miền đất nước ta.

Mà đâu chỉ đùa trong nước, đùa cả ra nước ngoài, đùa rằng tiếng Nghệ là gốc của tiếng Anh, tiếng Nhật. Thì đây, dân Nghệ nói phủ định bằng từ “nỏ”. “Nỏ” là “không”. “Ngái ngô mô mà nỏ chộ" (“Xa xôi gì mà chẳng thấy”). Người Anh (hay nguòi Mỹ) thích từ này quá, vì nó gọn, nó ít chữ cái, nó quả quyết, rứa là họ lấy về, và do tiếng họ không có dấu thanh điệu nên họ bỏ dấu hỏi đi, thành ra "no" rồi đọc theo cách của họ là “nâu”. Còn tiếng Nghệ cho tiếng Nhật các nguyên âm A, O, I tha hồ mà lập từ, kiểu như Orakhimo (O ra khi mô = Cô ra khi nào), Ganigachi (Ga ni ga chi = Ga này ga nào). Nói thêm về từ “nỏ”. Vừa rồi tôi có đọc bài viết của một cô giáo nói được học sinh sửa cho cách hiểu một câu thơ của Tố Hữu trong bài “Bác ơi": “Chuông ơi chuông nỏ còn reo nữa” chứ không phải là “Chuông ơi chuông nhỏ còn reo nữa”. Nghe ra có vè họp lý khi đặt từ “nỏ” vào đây. Nhưng câu thơ chính của nhà thơ Tố Hữu viết từ tháng 9/1969 mới là đúng, đó là một câu hỏi tu từ nói lên tâm trạng bàng hoàng, đau đớn của nhà thơ khi được tin Bác Hồ qua đời.

Tiếng Nghệ theo ngôn ngữ học thì là một thứ tiếng cổ, cho nên những từ nay bị coi là phương ngữ trong tiếng Nghệ thì thực ra là những từ cổ còn lưu lại. Tôi không phải dân ngôn ngữ, nhưng để ý thấy có sự chuyển đổi giữa một số từ trong tiếng Nghệ và tiếng phổ thông. Lấy thí dụ âm “”. Từ tiếng Nghệ không có mà từ phổ thông có: Su=Sâu, Tru=Trâu, Nu=Nâu, Trú=Trấu, Trù=Trầu... (Riêng từ Đậu ở tiếng Nghệ cũng theo quy luật mất “” nhưng được đọc thành ĐỘ để tránh từ tục, như ĐỘ ĐEN, ĐỘ ĐẠI HỌC). Nhưng lại có xu hướng ngược lại  thành A: Sây= Sai, Trấy=Trái, Gây=Gai, Gấy=Gái,

Cấy=Cái, Đấy=Đái... “Đi đấy” là “đi đái”. Cứ kể ra thế này thì còn nhiều, các nhà ngôn ngữ học sẽ có cách giải thích hợp lý, còn người nói hàng ngày thì vẫn nói, và ai vô ra xứ Nghệ sẽ vẫn có bất ngờ thích thú trước những từ địa phương của vùng đất Hoan Diễn xưa. Từ “Ngài” trong tiếng Việt được trang trọng dùng khi tiếp các nhân vật quan trọng, nổi tiếng nước ngoài, thì trong tiếng Nghệ là chỉ người, được dùng hàng ngày. Đoàn enh đi có mấy ngài? Trưa nay ăn cá náng (nướng) hay cá loọc (luộc)?

Tiếng Nghệ đã vào thơ ca của người Nghệ từ lâu.

Một bài thơ tương truyền của Nguyễn Công Trứ (1778 -1858) nghịch ngợm và tình tứ:

Tau (tao) ở nhà tau, tau nhớ mi (mày)

Nhớ mi nên mới bước chin (chân) đi

Không đi mi nói răng(sao) không đến

Đến thì mi nói đến mần (làm) chi

Mần chi tau đã mần chi được

Mần được thì tau đã mần đi.

Nhà thơ Nguyền Bùi Vợi (1933-2008) có bài thơ “Tiếng Nghệ” yêu thương khắc khoải:

Cái gầu thì bảo cái đài

Ra sân thì bảo ra ngoài cái cươi

Chộ tức là thấy mình ơi

Trụng là nhúng đấy đừng cười nghe em

Thích chi thì bảo là sèm

Nghe ai bảo đọi thì mang bát vào

Cá quả lại gọi cá tràu

Vo troốc là bảo gội đầu đấy em...

Nghe em giọng Bắc êm êm

Bà con hàng xóm đến xem chật nhà

Răng chưa sang nhởi nhà choa

Bà o đã nhốt con ga trong truồng

Nhà giáo Nguyễn Hùng Vỹ ở Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn Hà Nội đang “chơi” dịch thơ tiếng Việt sang tiếng Nghệ, ví như một bài dịch Đường thi:

Anh ở đầu sông Tương

Em ở cuối sông Tương

Nhớ nhau không thấy nhau

Cùng uống nước sông Tương

chuyển qua “Nghệ ngữ” thành:

Mi ở đầu sôông Tương

Tau ở cuối sôông Tương

Nhớ chắc không thấy chắc

Cùng uống nác sôông Tương.

Có lẽ những người xứ Nghệ ở quê và xa quê đều đồng cảm tâm trạng của chàng trai trong bài thơ của Nguyên Bùi Vợi sau khi làm “phiên dịch” cho cô gái lần đầu về quê mình:

Em cười bối rối mà thương

Thương em một lại trăm đường thương quê

Gió Lào thổi rạc bờ tre

Chỉ nghe giọng nói đã nghe nhọc nhằn

Chắt từ đá sỏi đất cằn

Nên yêu thương mới sâu đằm đó em.

Ngày xuân nói chuyên tiếng Nghệ không hẳn để nói một địa phương, vì trong đại gia đình tiếng Việt còn những sắc thái của tiếng Hà Nội, tiếng Sài Gòn, tiếng Huế, tiếng Ọuảng, tiếng Nam bộ..., mà cốt để nói tâm tình của những người con xa quê nhớ quê cho mọi vùng miền đất nước. Còn như tiếng Hà Tĩnh, tiếng Nghệ Tĩnh nói chung, thì lại phải nhờ nhà thơ Phạm Tiến Duật nói hộ cảm xúc của người nghe, “anh lặng người như trôi trong tiếng ru”.

Hà Nội 26/11/2013

Tuyết Vân nổi tiếng trên cộng đồng mạng với những bức ảnh xinh đẹp trong màu áo võ.

Niềm vui bất ngờ sau ngày trở về

Từ trước khi thi đấu SEA games, Châu Tuyết Vân đã trở thành một chủ đề nóng của cộng đồng mạng Việt Nam. Đôi mắt to tròn, nét mặt ngây thơ cùng những thành tích đáng nể trong môn taekwondo nên Vân được nhiều người gọi là hot girl, hoa khôi làng võ. Mỗi khi cô đến lớp học, bạn bè lại reo lên “hoa khôi làng võ đã đến”. Sự yêu quý này khiến cô gái trẻ cảm thấy thích thú.

Vài ngày sau khi trở về Việt Nam, cô gái trẻ khá bất ngờ khi được vinh danh là công dân trẻ tiêu biểu của TP.HCM 2013. "Trước khi đi thi đấu em chỉ nghĩ mình cần cố gắng hết sức, nhưng không ngờ lúc trở về lại nhận được tin vui này. Gia đình em cũng rất tự hào về điều đó", Vân tươi tắn chia sẻ.

Trở về sau thành công tại SEA Games, Tuyết Vân bất ngờ nhận thêm tin vui trở thành công dân trẻ tiêu biểu TP.HCM 2013. Ảnh; Lâm Thỏa

Bén duyên với taekwondo từ lớp 2, đang ở trong đỉnh cao của sự nghiệp, cô gái trẻ xác định rõ mục tiêu của mình là tập trung cho công việc. Vân nói: “Gần đây có nhiều người hỏi em sao không thử lấn sân sang làm người mẫu, đóng phim. Nhưng hiện tại em không nghĩ tới chuyện đó. Mọi người biết đến Vân là qua taekwondo, nên nếu không có những thành tích thì chắc cũng không ai biết đến. Điều em mong mỏi vẫn là tập luyện tốt, giữ vững phong độ”. Điều giản dị của nữ sinh 9X Trở về từ SEA Games 27 với tấm huy chương vàng, điều Vân làm đầu tiên là lao vào bếp phụ mẹ nấu những món ăn mình thích như canh cua, thịt kho… cho đỡ thèm sau một thời gian ở Myanmar. Đằng sau lớp áo võ là một Tuyết Vân dịu dàng, thích mua sắm, nấu ăn, làm đẹp hay hát vu vơ và đặc biệt là sở thích chụp hình. “Thường nghĩ đến con gái học võ, người ta hay cho là khô khan. Nhưng ngoài đời em cũng như bao cô gái khác, cũng thích trang điểm, diện đồ đẹp, mua sắm và rất hiền”, Vân vui vẻ tâm sự.

Ngoài đời thường là môt Tuyết Vân thích làm đẹp, mua sắm, nấu ăn và chụp hình.

Quay về với nhịp sống thường ngày, Vân tiếp tục trở lại lớp học để học xong chương trình học Quản lý thể thao, ĐH Tôn Đức Thắng. Do phải thường xuyên thi đấu, cô còn nợ khá nhiều môn nên thời gian sắp tới Vân phải dồn hết sức cho bài vở. Tuyết Vân chia sẻ: “Em nghĩ nếu cơ duyên không gắn với võ thuật thì sẽ theo lĩnh vực tài chính ngân hàng. Vì em cũng thích ngành này. Nhưng trước mắt em cứ học tốt. Sắp tới em còn phải đăng ký học thêm ngoại ngữ, tin học để khi không thi đấu nữa sẽ dễ kiếm việc hơn”.

Mục tiêu của vân là tập trung học tập và tập luyện để giành nhiều thành tích cao hơn

Ngay từ bé, mỗi khi đi thi đấu được bao nhiêu tiền giải thưởng, Vân đều đưa hết cho gia đình. Cô nói: “Hồi bé, mỗi khi được 50.000, 150.000 đồng tiền thưởng của phường, của quận em đều đưa hết cho ba mẹ. Bây giờ thì cũng vậy, em vẫn gửi cho nhà, đóng học phí và giữ lại một ít cho mình”. Về mẫu bạn trai, Tuyết Vân mong muốn quen được một người cũng đam mê thể thao, biết quan tâm chia sẻ và nam tính. Cô gái xinh đẹp bộc bạch: “Em hay đi tập luyện, thi đấu xa nhà nên càng cần một người có thể quan tâm và thông cảm cho công việc của mình. Nhưng hiện tại em chưa nghĩ đến chuyện tình cảm vì còn phải tập trung cho công việc. Nếu không... lỡ thương ai thì chắc phải sau Asiad 2019 tại Việt Nam thì em mới tính đến chuyện yêu”.

(Theo Như Quỳnh/ Infonet)

Với những thành tích thể thao nổi bật trong năm, đặc biệt là tại SEA Games vừa qua, Châu Tuyết Vân được chọn là một trong 7 công dân trẻ tiêu biểu TP.HCM 2013.

Tuyết Vân nổi tiếng trên cộng đồng mạng với những bức ảnh xinh đẹp trong màu áo võ.

Niềm vui bất ngờ sau ngày trở về

Từ trước khi thi đấu SEA games, Châu Tuyết Vân đã trở thành một chủ đề nóng của cộng đồng mạng Việt Nam. Đôi mắt to tròn, nét mặt ngây thơ cùng những thành tích đáng nể trong môn taekwondo nên Vân được nhiều người gọi là hot girl, hoa khôi làng võ. Mỗi khi cô đến lớp học, bạn bè lại reo lên “hoa khôi làng võ đã đến”. Sự yêu quý này khiến cô gái trẻ cảm thấy thích thú.

Vài ngày sau khi trở về Việt Nam, cô gái trẻ khá bất ngờ khi được vinh danh là công dân trẻ tiêu biểu của TP.HCM 2013. "Trước khi đi thi đấu em chỉ nghĩ mình cần cố gắng hết sức, nhưng không ngờ lúc trở về lại nhận được tin vui này. Gia đình em cũng rất tự hào về điều đó", Vân tươi tắn chia sẻ.

Trở về sau thành công tại SEA Games, Tuyết Vân bất ngờ nhận thêm tin vui trở thành công dân trẻ tiêu biểu TP.HCM 2013. Ảnh; Lâm Thỏa

Bén duyên với taekwondo từ lớp 2, đang ở trong đỉnh cao của sự nghiệp, cô gái trẻ xác định rõ mục tiêu của mình là tập trung cho công việc. Vân nói: “Gần đây có nhiều người hỏi em sao không thử lấn sân sang làm người mẫu, đóng phim. Nhưng hiện tại em không nghĩ tới chuyện đó. Mọi người biết đến Vân là qua taekwondo, nên nếu không có những thành tích thì chắc cũng không ai biết đến. Điều em mong mỏi vẫn là tập luyện tốt, giữ vững phong độ”. Điều giản dị của nữ sinh 9X Trở về từ SEA Games 27 với tấm huy chương vàng, điều Vân làm đầu tiên là lao vào bếp phụ mẹ nấu những món ăn mình thích như canh cua, thịt kho… cho đỡ thèm sau một thời gian ở Myanmar. Đằng sau lớp áo võ là một Tuyết Vân dịu dàng, thích mua sắm, nấu ăn, làm đẹp hay hát vu vơ và đặc biệt là sở thích chụp hình. “Thường nghĩ đến con gái học võ, người ta hay cho là khô khan. Nhưng ngoài đời em cũng như bao cô gái khác, cũng thích trang điểm, diện đồ đẹp, mua sắm và rất hiền”, Vân vui vẻ tâm sự.

Ngoài đời thường là môt Tuyết Vân thích làm đẹp, mua sắm, nấu ăn và chụp hình.

Quay về với nhịp sống thường ngày, Vân tiếp tục trở lại lớp học để học xong chương trình học Quản lý thể thao, ĐH Tôn Đức Thắng. Do phải thường xuyên thi đấu, cô còn nợ khá nhiều môn nên thời gian sắp tới Vân phải dồn hết sức cho bài vở. Tuyết Vân chia sẻ: “Em nghĩ nếu cơ duyên không gắn với võ thuật thì sẽ theo lĩnh vực tài chính ngân hàng. Vì em cũng thích ngành này. Nhưng trước mắt em cứ học tốt. Sắp tới em còn phải đăng ký học thêm ngoại ngữ, tin học để khi không thi đấu nữa sẽ dễ kiếm việc hơn”.

Mục tiêu của vân là tập trung học tập và tập luyện để giành nhiều thành tích cao hơn

Ngay từ bé, mỗi khi đi thi đấu được bao nhiêu tiền giải thưởng, Vân đều đưa hết cho gia đình. Cô nói: “Hồi bé, mỗi khi được 50.000, 150.000 đồng tiền thưởng của phường, của quận em đều đưa hết cho ba mẹ. Bây giờ thì cũng vậy, em vẫn gửi cho nhà, đóng học phí và giữ lại một ít cho mình”. Về mẫu bạn trai, Tuyết Vân mong muốn quen được một người cũng đam mê thể thao, biết quan tâm chia sẻ và nam tính. Cô gái xinh đẹp bộc bạch: “Em hay đi tập luyện, thi đấu xa nhà nên càng cần một người có thể quan tâm và thông cảm cho công việc của mình. Nhưng hiện tại em chưa nghĩ đến chuyện tình cảm vì còn phải tập trung cho công việc. Nếu không... lỡ thương ai thì chắc phải sau Asiad 2019 tại Việt Nam thì em mới tính đến chuyện yêu”.

(Theo Như Quỳnh/ Infonet)