Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Tại Đông Nam Á, nghi lễ và trò chơi kéo co là một phần không thể thiếu trong văn hóa trồng lúa của các quốc gia trong khu vực. Đây không chỉ là một hoạt động giải trí mà còn mang ý nghĩa tâm linh, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và tiên đoán sự thành công hay thất bại trong nỗ lực trồng cấy. Tùy thuộc vào từng quốc gia, nghi lễ này có thể được tổ chức ở cấp độ toàn quốc hoặc tại các vùng cụ thể.

Tại Campuchia, nghi lễ kéo co được thực hành thường xuyên bởi các cộng đồng trồng lúa xung quanh Hồ lớn của Biển Hồ Tonle Sap và khu vực phía bắc Angkor, một di sản thế giới nổi tiếng.

Ở Philippines, Hungduan là một thị trấn của tỉnh Ifugao, có ranh giới phía tây bắc là tỉnh Mountain và phía tây nam là Benguet. Ở 9 barangays (đơn vị hành chính nhỏ nhất của Philippines, tương đương cấp xã, phường ở Việt Nam) tạo nên thị trấn Hungduan, chỉ có Hapao Proper, Nungulunan và Baang có trò chơi kéo co. Ba barangays này nằm ở trung tâm của Hungduan và nổi bật với những ruộng bậc thang rộng ngút ngàn, được ngăn bằng các vỉa đá.

Tại Việt Nam, nghi lễ kéo co tập trung chủ yếu ở vùng trung du, đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ, nơi được coi là cái nôi của nền văn minh lúa nước. Các tỉnh Vĩnh Phúc, Bắc Ninh và thành phố Hà Nội là trung tâm của hoạt động này. Ngoài ra, nghi lễ còn được thực hành bởi các tộc người miền núi phía Bắc như người Tày ở Tuyên Quang, người Thái ở Lai Châu và người Giáy ở Lào Cai, những cư dân trồng lúa sớm trong lịch sử.

Tháng 12/2015, nghi lễ và trò chơi kéo co ở Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc, Philippines được UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc) công nhận trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Kéo co phát triển thành môn thể thao hiện đại

Kéo co đã có bước chuyển mình mạnh mẽ để trở thành một môn thể thao hiện đại. Môn thể thao này từng xuất hiện trên đấu trường Olympic từ năm 1916 đến 1917. Tuy nhiên, vào năm 1920, Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) đã quyết định giảm số lượng vận động viên tham gia Thế vận hội, dẫn đến việc loại bỏ một số môn thể thao, trong đó có kéo co.

Đến năm 1958, Liên đoàn kéo co Anh được thành lập, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho môn thể thao này. Hai năm sau, vào năm 1960, Liên đoàn kéo co quốc tế (TWIF) ra đời dưới sự lãnh đạo của George Hutton (người Anh) và Rudolf Ullmark (người Thụy Điển). Cuộc họp đầu tiên của TWIF diễn ra tại Thụy Điển vào năm 1964, cùng năm đó, giải đấu quốc tế đầu tiên được tổ chức tại Baltic Games ở Malmo, Thụy Điển.

Sau thành công của giải đấu này, TWIF đã tổ chức Giải vô địch châu Âu đầu tiên vào năm 1965 tại Crystal Palace, Anh. Từ đó, Giải vô địch châu Âu được tổ chức đều đặn cho đến năm 1975, khi các quốc gia ngoài châu Âu gia nhập TWIF, giải Vô địch kéo co thế giới đầu tiên đã được tổ chức tại Hà Lan. Hiện nay, giải đấu này diễn ra hai năm một lần.

Năm 1999, TWIF được công nhận tạm thời và đến năm 2002, tổ chức này chính thức được công nhận theo luật 29 của Hiến chương Olympic, khẳng định vị thế của kéo co trong làng thể thao quốc tế.

Ý nghĩa đặc biệt của môn kéo co tại SEA Games 33

Ngày 21/11, Ban tổ chức SEA Games 33 đã chính thức công bố danh sách các môn thi đấu cho sự kiện thể thao lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Theo thông báo, SEA Games 33 sẽ diễn ra từ ngày 9/12 đến 20/12 năm 2025 tại Thái Lan.

Sự kiện lần này sẽ bao gồm 50 môn thi đấu tranh huy chương, với tổng cộng 105 phân môn. Ngoài ra, còn có 3 môn biểu diễn được tổ chức trong khuôn khổ đại hội, trong đó có bộ môn kéo co (không tính huy chương vào thành tích chung của các đoàn).

Với lịch sử lâu đời, kéo co đã trở thành một phần không thể thiếu trong các lễ hội và sự kiện văn hóa của nhiều quốc gia Đông Nam Á. Do đó, sự xuất hiện của bộ môn kéo co tại SEA Games 33 mang ý nghĩa biểu tượng của sự đoàn kết và sức mạnh cộng đồng. 

Việc đưa kéo co vào chương trình thi đấu của SEA Games 33 không chỉ nhằm tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống mà còn góp phần thúc đẩy sự giao lưu văn hóa giữa các quốc gia trong khu vực. Đây là cơ hội để các vận động viên thể hiện tài năng, đồng thời cũng là dịp để khán giả hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu sắc của bộ môn này.

SEA Games 33 hứa hẹn sẽ mang đến những trận đấu kéo co đầy kịch tính và hấp dẫn, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa dạng của khu vực Đông Nam Á.

Cũng phải nói thêm rằng đã có những khó khăn nằm ngoài kiểm soát của đội tuyển Việt Nam cũng như của VFF, như cơn bão Yagi (cơn bão số 3) hồi tháng 9, gây ảnh hưởng đến việc tập luyện và thi đấu của đội.

Đến tháng 10, đội tuyển Li Băng không thể sang Việt Nam thi đấu giao hữu dịp FIFA Days vì lý do bất khả kháng, khiến đội tuyển chỉ có một trận đấu giao hữu quốc tế, thay vì 2 trận đấu như kế hoạch ban đầu.

Trong giai đoạn sắp tới, VFF sẽ đảm bảo chương trình hoạt động của đội tuyển được vận hành theo kế hoạch, có một số điều chỉnh cần thiết, dựa theo đề xuất của HLV Kim Sang Sik và sự tư vấn của Hội đồng HLV quốc gia.

Đứng trước kết quả liên quan đến đội tuyển Việt Nam trong thời gian vừa qua, liệu VFF có thay đổi mục tiêu tại AFF Cup không, thưa ông?

- Mục tiêu tại AFF Cup 2024 của đội tuyển Việt Nam không đổi, đó là lọt vào trận chung kết, sau đó phấn đấu giành ngôi vô địch. Chúng tôi vẫn tin tưởng và các cầu thủ và HLV Kim Sang Sik.

Thật ra thì kết quả ở 5 trận đấu quốc tế đã qua của đội tuyển Việt Nam không bất ngờ. Đầu tiên, chúng ta thắng Philippines (3-2) và thua Iraq 1-3 tại vòng loại thứ 2 World Cup 2026 khu vực châu Á (hồi tháng 6). Chúng ta biết rằng Iraq là đối thủ rất mạnh.

Sau đó, ở các trận đấu vào tháng 9, đội tuyển Việt Nam thua các đội tuyển Nga (0-3) và Thái Lan (1-2). Đây đều là các đối thủ được đánh giá cao hơn đội tuyển Việt Nam lâu nay. Đó là những trận đấu diễn ra trong bối cảnh các cầu thủ chưa bước vào giải V-League 2024-2025, nên phong độ của toàn đội chưa cao.

Đến trận đấu với Ấn Độ trong tháng 10, có thể thấy rằng thể lực và lối chơi của toàn đội đã tốt hơn, sau khi các cầu thủ trải qua 4 vòng đấu đầu tiên của V-League.

Nghiên cứu kỹ các đối thủ Thái Lan, Indonesia

Vậy những yếu tố nào mà đội tuyển Việt Nam cần khắc phục trước AFF Cup năm nay?

- Thể lực, tinh thần thi đấu, tính ổn định trong lối chơi và khả năng dứt điểm, là những yếu tố mà đội tuyển Việt Nam cần phải khắc phục trước giải vô địch Đông Nam Á.

Vào tháng 11 tới đây, đội tuyển sẽ được tập trung với quỹ thời gian dài hơn so với 2 đợt tập trung trong tháng 9 và tháng 10 vừa qua. Trong đợt tập trung vào tháng 11, đội tuyển Việt Nam sẽ có một đợt tập huấn và thi đấu giao hữu tại Hàn Quốc.

VFF cũng đã tính toán để đội tuyển Việt Nam thi đấu cọ xát với những đối thủ phù hợp, trong những ngày đội tập huấn tại Hàn Quốc, nhằm củng cố chuyên môn cho toàn đội.

Không chỉ chạy đua với chính mình, đội tuyển Việt Nam còn phải chạy đua với các đối thủ Thái Lan và Indonesia trước khi AFF Cup khởi tranh ngày 8/12, chúng ta có tính toán nào dành cho các đối thủ này hay không, thưa ông?

- Bộ phận chuyên môn của VFF sẽ tiếp tục theo dõi sát các đối thủ mạnh ở Đông Nam Á như Thái Lan, Indonesia và Malaysia, qua đó hỗ trợ cho HLV Kim Sang Sik, tư vấn để ông Kim có những điều chỉnh phù hợp về mặt chiến thuật, dành cho các đối thủ này.

Song song đó, chúng ta cũng cần có giải pháp để cân bằng về lực lượng với các đội vừa nêu, trong bối cảnh các đối thủ đang mạnh hơn, nhờ đội hình của họ xuất hiện nhiều cầu thủ nhập tịch.

Hiện tại, danh sách của đội tuyển Việt Nam cũng đã bao gồm sự kết hợp giữa các cầu thủ trẻ tiềm năng và những cựu binh dày dạn kinh nghiệm, tạo nên đội hình mạnh mẽ và đa dạng.

Điều này vừa phục vụ yêu cầu cạnh tranh thành tích trước mắt tại AFF Cup, vừa phục vụ chiến lược dài hạn của đội tuyển quốc gia.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!