- Trước hiện tượng vòng luẩn quẩn của những tấm giấy khen, có một điều đáng tiếc mà nhiều giáo viên, phụ huynh chưa để tâm chú ý.

Vòng luẩn quẩn của những tấm “giấy khen”

Mỗi khi hè đến, năm học kết thúc, các trang báo và mạng xã hội lại sôi nổi chuyện khen thưởng học sinh.Như một thói quen mới của thời đại thông tin, nhiều bố mẹ háo hức tải lên mạng ảnh chụp những tờ giấy khen con vừa nhận được ở trường.

Trong cơn bão của “chủ nghĩa thành tích” đang hoành hành, những tờ giấy khen không phải là thứ hiếm hoi nữa.Có khi gần như cả lớp được nhận giấy khen vì cả lớp là “học sinh giỏi”, “học sinh tiên tiến”.

Việc khen thưởng học sinh nên chú ý khuyến khích “động cơ bên trong”

Khi bị đẩy vào cuộc đua đương nhiên học sinh sẽ phân chia ra thành “đội thắng” và “đội thua”. “Đội thắng” được hiểu là nhóm học sinh có thành tích học tập tốt, được thầy cô, nhà trường khen thưởng, bố mẹ tự hào. Những học sinh sẽ có cảm giác “ưu việt”, “tự hào” về bản thân trái lại “đội thua” nơi bao gồm những học sinh có điểm số trung bình sẽ cảm thấy mình kém cỏi và dần dần cảm thấy tự tin, thiếu tự tin.

Trong bầu không khí thắng-thua thường trực ấy, cuộc đua “giành giật” giấy khen đã lôi kéo cả phụ huynh và giáo viên vào cuộc.

Giáo viên thì cố gắng để làm sao hoàn thành chỉ tiêu lớp mình có bao nhiêu phần trăm học sinh giỏi, bao nhiêu phần trăm học sinh tiên tiến, phụ huynh thì muốn con có giấy khen, danh hiệu này kia để “bằng bạn bằng bè”.

Nhiều cơ quan, tổ chức, khu phố, làng xã do thiếu sự cân nhắc đầy đủ đã biến hoạt động “khuyến học” của mình thành hoạt động “khuyến khích giành giấy khen” (quy ước: chỉ khen thưởng những học sinh nào nhận được giấy khen).

“Tấm giấy khen” đẩy cả nhà trường, phụ huynh, học sinh vào cuộc chạy đua không mục đích, mệt mỏi và bất tận.

Muốn khen học sinh đừng chỉ khen dựa vào điểm số

“Khen thưởng” và “trách phạt” là nguyên lý cơ bản của giáo dục.

Tuy nhiên, việc khen thưởng không dựa trên mục tiêu giáo dục hướng tới sự hình thành con người có nhân cách, tâm hồn phong phú sẽ đem lại những hệ quả xấu.

Khen thưởng chỉ là một cách tạo ra “động cơ ngoài” thúc đẩy học sinh học tập trong khi thứ làm cho con người liên tục suy nghĩ, sáng tạo, hành động hướng tới những điều tốt đẹp lại là “động cơ trong”.

“Động cơ trong” ấy là lòng tò mò khám phá thế giới, tìm kiếm chân lý, là sự thôi thúc nội tâm muốn biểu đạt, thể hiện bản thân, là cảm quan mạnh mẽ về “sứ mệnh”, về sự tồn tại của bản thân trong thế giới.

Nếu giáo dục chỉ chăm chú vào việc tạo ra “động cơ ngoài” thì đến một lúc nào đó khi việc khen thưởng không còn hoặc sự khen thưởng đó không đủ mạnh để kích thích, sự suy nghĩ, sáng tạo và hành động ở học sinh sẽ dừng lại hoặc tạo ra tác dụng trái ngược.

Nhìn vào cách thức khen thưởng học sinh hiện nay, có thể thấy việc khen thưởng chủ yếu dựa trên điểm số học tập (thu được qua các kì kiểm tra, kì thi) và thành tích trong các cuộc thi (đặc biệt là thi học sinh giỏi các cấp).

Tuy nhiên, ngay cả ở những nền giáo dục tiên tiến nhất hiện nay, khoảng cách giữa những gì học được trong chương trình học ở trường và những gì đời sống thực tiễn đòi hỏi vẫn rất lớn.

Vì thế, rất khó để khẳng định “thành thích học tập”trùng khớp với năng lực của cá nhân trong đời sống thực.

Đối với những nền giáo dục nặng về khoa cử, kinh viện hoặc lạc hậu thì khoảng cách này càng lớn.

Đời sống thực tiễn trong thế giới hiện nay đòi hỏi các cá nhân có năng lực tư duy phê phán và sáng tạo cao để tự mình phát hiện vấn đề, tự mình tìm kiếm phương pháp giải quyết và hợp tác với người khác để giải quyết nó.

Trong thế giới đa dạng về giá trị và ngày càng phẳng, các cá nhân phải biết cách sống hòa hợp với nhau vì thế con người có tâm hồn phong phú là tiền đề quan trọng.

Nếu thừa nhận những mệnh đề trên thì sẽ thấy việc khen thưởng học sinh vì mục đích giáo dục không thể chỉ dựa đơn thuần vào điểm số.

Trong giáo dục, hợp tác quan trọng hơn cạnh tranh, cảm thấy bản thân tiến bộ quan trọng hơn niềm vui chiến thắng người khác.

Việc khen thưởng nên chú ý đến các năng lực, hành động toàn diện của học sinh và việc khen không nên hiểu đơn giản là tặng…giấy khen.

Ví dụ, giáo viên có thể tạo ra những cơ hội để học sinh có thể suy ngẫm, sáng tạo và thể hiện bản thân.Khi đó, việc khen học sinh sẽ thể hiện bằng sự trân trọng những thành quả mà học sinh đã tạo ra và tạo ra cơ hội để học sinh biểu đạt, thể hiện bản thân.

Ở Nhật Bản, ngay từ trường mầm non, giáo viên đã rất chú ý tới điều này.

Nhà trường thường tổ chức các buổi “Happyokai” (Phát biểu) hay “Hyogenkai) (Biểu đạt) để học sinh có dịp thể hiện suy nghĩ, ý tưởng thông qua các tác phẩm mĩ thuật, sân khấu, hoạt động thể thao…

Trong các hoạt động này sự thắng thua sẽ không quan trọng bằng sự hợp tác, chia sẻ giữa học sinh với học sinh, phụ huynh với học sinh, giáo viên với học sinh và giữa các phụ huynh với nhau. Những tác phẩm học sinh tạo ra có thể được trưng bày tại lớp, trường học, siêu thị, bảo tàng...hoặc tặng lại học sinh.

Ở Việt Nam, rất hiếm những giáo viên chú ý tới việc tạo ra cơ hội cho học sinh suy ngẫm, sáng tạo và thể hiện các suy ngẫm, sáng tạo đó bằng sản phẩm của mình. Đấy là một điều đáng tiếc.

Giáo dục xét cho tới cùng là hoạt động hỗ trợ, thúc đẩy để học sinh khám phá và phát triển bản thân trong điều kiện lý tưởng nhất có thể.

Vì thế, thay vì lo lắng xem cuối năm lớp mình sẽ có bao nhiêu học sinh giỏi, bao nhiêu học sinh tiên tiến, giáo viên nên cố gắng tạo ra những cơ hội để học sinh sáng tạo, thể hiện sự sáng tạo và trân trọng những thành quả sáng tạo đó của các em.

Những bài văn, bài luận trong môn văn, sử, địa, công dân, những bức vẽ trong giờ mĩ thuật, những mô hình học sinh tạo ra trong giờ sinh học, vật lý… khi được tập hợp lại và trưng bày rất có thể sẽ là phần thưởng làm cho phụ huynh và học sinh cảm động hơn là những tấm giấy khen “từng mặt” hay “toàn diện”.

Con người rồi ai cũng phải lớn. Đến một lúc nào đó khi chia tay thời học sinh để làm người trưởng thành, những giấy khen, điểm số, danh hiệu thời đi học sẽ trở thành vô nghĩa.

Nhưng rất có thể những kỉ niệm và cảm giác sung sướng vì được bạn bè, thầy cô công nhận khi bản thân thể hiện sự sáng tạo sẽ còn mãi. Đấy sẽ là “động cơ trong” thúc đẩy con người theo đuổi những điều tốt đẹp.

Những con người có mong muốn sáng tạo và khẳng định bản thân thông qua sáng tạo sẽ có khả năng làm điều thiện và tạo ra thế giới tốt đẹp hơn những con người có xu hướng hành động để nhận lấy sự vui lòng hay lời khen từ những người trên.

Nguyễn Quốc Vương(Nhật Bản)

Ngày trở về

Con sông chảy về ngã bảy Phụng Hiệp, Cần Thơ bắt nguồn từ đâu, tôi không biết. Chỉ biết khi là anh lính 19 tuổi, môi đỏ như môi con gái, tóc xoăn, xanh ngồng như cỏ, tôi đã đặt chân lên mảnh đất này, đi trên con đường đầy những bông hoa dại trắng li ti dọc đôi bờ.

Lúc buồn, lặng nhìn dòng sông lúc vơi, lúc đầy với cơ man bèo lục bình... tôi lại thấy lòng nguôi ngoai với bao cảm xúc bâng khuâng thuở đầu đời.

Năm đó, ngay sau chiến tranh nên cảnh buôn bán trên bến dưới thuyền không sầm uất, tấp nập như bây giờ. Nhưng nhà nào sát mặt sông cũng trổ một cây cầu ra bán hàng. Nhà bán tre, nứa, lá; nhà bán lu, bán thẩu; nhà bán xăng, bán nhớt... nên ngã bảy hồi đó cũng nhộn nhịp với những cửa hàng, cửa hiệu đơn sơ, mộc mạc.

Hầu hết anh em trong tiểu đội của tôi là người Hà Nội, vừa tốt nghiệp phổ thông là nhập ngũ nên tuổi đời đều xấp xỉ đôi mươi. 12 chàng lính trẻ đóng quân trong 3 nhà dân liền kề. Ngoài giờ canh gác, làm nhiệm vụ, hễ ở nhà là đùa nghịch như một đám trẻ.

Tôi ở nhà chú, thím Năm. Chú Năm là người Hoa, gầy đen như thỏi sắt, nói tiếng Việt lơ lớ. Thím Năm người chính đất Phụng Hiệp béo tốt, phúc hậu, lúc nào cũng cười nói xởi lởi. Thi thoảng, thím Năm cất công xay bột, giã chuối hấp cả mẹt bánh, lại nạo dừa khô chưng nước cốt béo ngậy, đãi cả tiểu đội đặc sản sông nước miền Tây.

Chú thím tốt bụng hồn hậu là thế, nhưng cô con gái duy nhất tên Phi Vân, tuổi như bọn tôi, cũng cỡ 19 - 20, mặt lúc nào cũng lạnh tanh, khinh khỉnh. Cả ngày, cô ấy chẳng thèm nói một câu với đám lính trẻ. Ngay cả khi có cậu nào đó cả gan tếu táo, trêu ghẹo, cô cũng chỉ đưa đôi mắt nhỏ và dài thừa hưởng của người cha liếc xéo một cái rồi ngoắt người bỏ đi. Phi Vân đang học Văn khoa.

Ngay sát tường nhà thím Năm là nhà thím Bảy. Nhà thím Bảy có 3 cô con gái. Chị cả tên Phi Phượng, bằng tuổi Phi Vân. Cô thứ hai Thủy Phượng vừa tuổi 16 trăng tròn. Cô em út chừng 2-3 tuổi.

Tôi để ý Thủy Phượng ngay từ hôm đầu mới tới. Cô bé có nước da trắng hồng, đôi môi đỏ như son, nổi bật trên khuôn mặt trắng mịn, đôi mắt đen với hàng mi cong. Thủy Phượng đang học đệ tam, tương đương với lớp 8 ngoài Bắc.

Hàng ngày sau giờ học, cô bế đứa em gái bên sườn nhìn các anh bộ đội họp hành, chơi đùa. Thi thoảng, cô lén nhìn tôi với ánh mắt trìu mến. Ai trêu một câu là cô cười bẽn lẽn, đỏ mặt cắp em chạy mất hút. Cái ngày ấy tính đến bây giờ cũng đã hơn 40 năm, bằng già nửa đời người mà đôi khi tôi vẫn như nhìn thấy Thủy Phượng với đứa em gái bé bỏng lúc nào cũng đèo đẽo bên sườn.

Thủy Phượng thường mặc bộ đồ trong nhà, màu hồng nhạt có những chấm màu trắng nhỏ li ti như những bông hoa dại nở đầy trên những rìa cỏ dọc bờ sông.

Một hôm, sau giờ học về, em loay hoay ngồi làm bài bên cái bàn nhỏ kê dưới gốc cây chùm ruột ngay dưới hiên nhà. Cái cây chỉ cao xấp xỉ mái hiên, gầy gò, mỗi cành èo uột vài chiếc lá bé xíu mà lúc lỉu quả xanh, quả đỏ như những trái xoan bám đầy các cành tuốt đến tận ngọn cây.

Cô bé mồm ngậm cái bút bi, oằn người trên ghế, mắt chăm chăm nhìn vào cuốn bài tập trước mắt mà mãi chẳng viết nổi một dòng. Thấy vậy tôi ghé nhìn vào. Thì ra là một bài toán hình học. Chưa đọc hết đầu bài, tôi đã có ngay cách giải.

Định bày cho Thủy Phượng thì cô sinh viên Văn khoa từ trong nhà bước ra hỏi: "Em học bài mà sao cứ nhấp nhổm như bị kiến cắn thế?". Cô bé nhăn nhó cầu cứu: "Em gặp bài toán khó quá, Hai bày cho em đi". Mũi cô sinh viên Văn khoa chợt hửng lên, rồi chỉ vào tôi giọng thách thức: "Cưng nhờ anh Tư bộ đội chỉ cho. Mà thôi, ảnh quen cầm súng, chứ hồi nào tới giờ có cầm sách, cầm bút đâu mà bày. Để lát rảnh Hai bày cho".

Tôi nghe máu nóng dồn lên mặt nhưng vẫn cố điềm tĩnh ngồi xuống, chỉ cho Thủy Phượng hiểu được cách giải của bài toán trong vòng 5 phút. Cô bé không giấu được vẻ ngạc nhiên reo lên: "Ôi, anh Tư giỏi quá. Không như chị Hai nói đâu nha".

Từ hôm đó, Thủy Phượng quấn quýt tôi hơn và Phi Vân cũng nhìn các anh bộ đội không còn bằng ánh mắt chảnh chọe nữa.

Hồi chúng tôi đóng quân ở ngã bảy cũng là dịp cái Tết đầu tiên sau chiến tranh. Đây là lần đầu tiên tôi nhìn thấy những bông mai vàng, loại hoa đặc trưng cho những ngày Tết phương Nam.

Hồi đó, khi vừa nhìn thấy những bông hoa vàng rực khoe sắc trên những cành cây mũm mĩm và sum sê lá, tôi đã thầm so sánh với hoa đào miền Bắc bật nở cánh thắm trên những cành gầy guộc, khẳng khiu. Tôi thấy, hoa đào hợp với không khí Tết miền Bắc trong cái lạnh se sắt. Còn hoa mai mơn mởn sắc lá xanh, hoa vàng hợp với cái Tết ở miền Nam rực rỡ nắng.

Rung động đầu đời

Năm đó, năm hòa bình đầu tiên nên đơn vị tổ chức Tết to tại hội trường mượn của phường. Bộ đội đóng ở nhà dân nào mời luôn cả gia đình đó cùng tham gia. Chú thím Năm kêu không hợp nơi đông vui, nên cử Phi Vân đi thay. Nhà thím Bảy thì kêu Thủy Phượng góp mặt.

Phi Vân khi đó đã thân thiện hơn với mấy anh bộ đội. Cô mặc bộ xường xám truyền thống đỏ chót của người Hoa. Chúng tôi đã đông đủ hết ngoài sân mà chưa thấy Thủy Phượng đâu. Lát sau, em bước ra từ khung cửa quen thuộc mà ai cũng ngỡ ngàng. Không còn là Thủy Phượng trẻ con trong bộ đồ ở nhà, mà là một thiếu nữ xinh đẹp nổi bật trong chiếc áo dài xanh thẫm. Một vùng da trắng nõn lộ nơi tà áo xẻ khiến tôi ngẩn ngơ.

Những người lính trẻ đều mở to mắt nhìn, khiến cô bé e thẹn, mặt đỏ bừng. Vì nơi tổ chức phía bên kia thị trấn, nên chúng tôi phải ngồi đò vượt qua ngã bảy sông. Thủy Phượng ngồi cạnh tôi trước ánh mắt ganh tỵ và lời chọc ghẹo của các anh bộ đội. Càng bị trêu, em càng nép vào tôi. Mỗi khi đò chao nghiêng, em càng bám vào cánh tay tôi siết chặt. Người tôi nóng bừng và tim đập thình thịch.

Đây là lần đầu tiên, tôi ngồi sát một cô gái. Cảm nhận được hơi nóng từ cơ thể thanh tân đó truyền sang người mình, thật sự tôi luống cuống và bối rối lắm. Nhưng trước ánh mắt của chỉ huy và đồng đội, tôi phải vờ ngó lơ và lạnh tanh. Đâu biết cái tuổi đôi mươi còn trong veo, những va chạm cơ thể dù thoáng qua cũng khiến con tim tôi bồi hồi và cơ thể rung lên biết bao nhiêu cảm xúc.

Đêm đó về, tôi ngủ mơ. Tôi mơ đã chạm vào em và môi mình chạm vào bờ môi đỏ thắm như cánh đào của em. Sáng dậy, tôi nằm bâng khuâng, mơ màng ngắm dòng sông trôi qua khung cửa sổ nơi gác xép nhà chủ thì nghe tiếng Thủy Phượng gọi: "Anh Tư, anh Tư xuống em bảo nè".

Tôi vội bước xuống, Thủy Phượng vẻ nôn nóng đã chờ ngay dưới chân cầu thang. Em dúi vội vào tay tôi mảnh giấy rồi quay đầu chạy. Hai bím tóc dày nhảy nhót trên bờ vai.

Trở lại gác xép, tôi mở tờ giấy ra coi. Cả trang giấy chỉ vẻn vẹn dòng chữ viết nắn nót bằng màu mực tím học trò: "Anh Tư. Em thương anh”. Tôi lặng người. Niềm hạnh phúc ngập tràn. Tôi ấp tờ giấy còn ấm nóng bàn tay em lên ngực mình. Từ đó, tôi luôn giữ mảnh giấy trong túi áo nơi ngực trái của mình. Người lính trẻ chưa một mối tình đầu, thấy trái tim mình như được sưởi ấm.

Đêm đó, tôi đi dọc bờ sông nơi đơn vị đóng quân. Mảnh trăng cuối tháng mỏng, bạc hình lưỡi liềm soi xuống dòng sông lấp loáng. Bỗng có người ôm choàng lấy mình từ phía sau. Tôi giật mình. Bàn tay tôi chạm vào vòng tay con gái ấm mềm. Giọng con gái nhẹ thoảng nhưng âm thanh cất lên vui thánh thót: "Em làm anh Tư bất ngờ hả?".

Thì ra là Thủy Phượng. Tôi ngây người, nín thở cố giữ cho khoảnh khắc đó kéo dài hơn.

Từ hôm đó cứ thỉnh thoảng, chúng tôi lại đi bên nhau, chẳng nói năng gì. Chỉ bàn tay nắm lấy bàn tay. Những cây dừa bên đường xoải những tàu lá dài vỗ vào nhau theo gió. Nước cũng theo gió va những đợt sóng vào bờ. Tận khi đến gốc bình bát trước cửa nhà chúng tôi mới dừng lại. Thủy Phượng lại vòng tay ôm tôi từ đằng sau... 

'Tuổi đôi mươi, vợ tôi là cô gái đẹp nhất Hà Nội'

Theo đó, thí sinh Đào Ngọc Tùng Chi, sinh viên Đại học Ngoại Thương giành giải Nhất nội dung thi Microsoft Word 2016; thí sinh Ngô Thị Diệu Linh, sinh viên Đại học Hàng hải Việt Nam đạt giải Nhất nội dung thi Microsoft Excel 2016; thí sinh Bùi Công Minh, học sinh trường THCS và THPT Nguyễn Tất Thành (Hà Nội) xuất sắc đoạt giải Nhất ở nội dung thi Microsoft PowerPoint 2016.

Ở 3 nội dung thi Microsoft Word, Excel, PowerPoint (Microsoft 365 Apps và Office 2019), các giải Nhất đã lần lượt thuộc về các thí sinh: Nguyễn Trọng Khải, sinh viên Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội; Nguyễn Duy Phong, sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội; và Phạm Duy Nguyên, học sinh THPT chuyên Lê Hồng Phong (Nam Định).

Với thành tích đạt được ở vòng chung kết quốc gia MOSWC 2022, 6 thí sinh kể trên sẽ đại diện cho học sinh, sinh viên Việt Nam tham gia tranh tài cùng các học sinh, sinh viên trên toàn cầu tại vòng chung kết thế giới được tổ chức tại thành phố Anaheim, bang California, Hoa Kỳ vào cuối tháng 7.

Cuộc thi Microsoft Office Specialist World Championship (MOSWC) là sân chơi quốc tế do tập đoàn Certiport (Hoa Kỳ) tổ chức thường niên từ năm 2002 dành cho học sinh, sinh viên độ tuổi từ 13 đến 22. Cuộc thi nhằm tìm kiếm, tôn vinh những tài năng tin học xuất sắc trên thế giới về kỹ năng sử dụng các ứng dụng Tin học văn phòng.

Học sinh, sinh viên Việt Nam tham gia cuộc thi MOSWC từ năm 2010. Bước sang năm thứ 13 có mặt tại Việt Nam, cuộc thi kỹ năng sử dụng các ứng dụng Tin học văn phòng đã tiếp tục mang đến cho học sinh, sinh viên trên cả nước sân chơi công nghệ bổ ích, giúp cho các em tích lũy kiến thức và có thêm kinh nghiệm, cùng cơ hội thể hiện tài năng công nghệ - lĩnh vực thiết yếu trong kỷ nguyên số.

Sau 12 năm góp mặt tại vòng chung kết thế giới cuộc thi MOSWC, đội tuyển học sinh, sinh viên Việt đã giành được 2 Huy chương Vàng, 2 Huy chương Bạc và 9 Huy chương Đồng. Với thành tích này, Việt Nam liên tục trong 9 năm trở lại đây nằm trong Top 10 đội tuyển mạnh nhất thế giới.