Hồng Loan bày tỏ cảm ơn đạo diễn Hoàng Tuấn Cường và ê-kíp đã mời cô góp mặt dự án. Cô kể, lúc nhỏ đã theo chân cha đến các rạp hát xem cải lương. Tuy nhiên, vì tính cách nhút nhát, e dè mà sau này cô không dám hát hay diễn xuất. 

Trước câu hỏi: Vì sao từng khẳng định không muốn theo nghệ thuật nhưng lại nhận lời đóng phim?, Hồng Loan cho biết đây là cái duyên, cũng là cơ hội để được dịp sống lại những ký ức liên quan đến cải lương cùng cha.

"Các anh chị nói tôi cứ thử đi, cho thoải mái đầu óc của mình. Tham gia phim để hiểu lúc xưa cha diễn thế nào, cực khổ ra sao. Sau này nếu không theo được cũng không sao", Hồng Loan chia sẻ. 

Trước đó, poster hé lộ tạo hình nhân vật Hồng Loan diện áo dài, đeo chuỗi ngọc trai. Nhân vật của cô trên 40 tuổi, tính cách nhẹ nhàng, duyên dáng. 

Trao đổi với VietNamNet, đạo diễn Hoàng Tuấn Cường cho biết vai diễn của Hồng Loan chỉ là khách mời, xuất hiện vài phân đoạn nhỏ. Khi viết kịch bản, ê-kíp thấy nhân vật phù hợp nên ngỏ lời mời. 

"Tôi nghĩ vai diễn này vừa sức với Hồng Loan, để cô ấy có thể diễn tự nhiên, truyền tải nhân vật một cách nhẹ nhàng. Đây cũng là một cái duyên tình cờ, đoàn phim không chủ ý đưa Hồng Loan vào để gây chú ý", đạo diễn chia sẻ. 

Dàn diễn viên trẻ gồm Bạch Công Khanh, Lê Phương, Trúc Mây, Tuấn Dũng... đều là những gương mặt mới, chưa có kinh nghiệm ca diễn cải lương. Tuy nhiên, họ nỗ lực nghiên cứu, tìm tòi cho vai diễn với mong muốn chinh phục khán giả, đặc biệt là giới mộ điệu loại hình truyền thống này. 

Sáng đèndo đạo diễn Hoàng Tuấn Cường thực hiện, lấy bối cảnh trải dài từ thập niên 1990 đến những năm 2000. Phim là hành trình nhiều thăng hoa nhưng cũng đầy biến cố của gánh hát cải lương với những người nghệ sĩ tài hoa. Đoàn cải lương Viễn Phương để thích nghi buộc phải chuyển thành đoàn tạp kỹ. Dù khó khăn nhưng tình yêu nghề vẫn luôn bỏng cháy trong các nghệ sĩ. 

NSƯT Kim Tử Long cho biết khi nhận thông tin phim làm về cải lương, anh nhận lời ngay mà không quan tâm cát-sê hay đất diễn. Nam nghệ sĩ tiết lộ thù lao đóng phim không bằng một đêm diễn của anh. Thế nhưng anh vui vì cuối cùng cũng có người làm phim điện ảnh về cải lương một cách đúng chất. 

Ngoài cặp đôi chính, phim quy tụ những gương mặt gạo cội của màn ảnh, sân khấu phía Nam như NSƯT Hữu Châu, NSƯT Lê Thiện, nghệ sĩ Chí Tâm, NSND Hồng Vân, Cao Minh Đạt, Bạch Long, Kim Huyền...

Ê-kíp phim muốn tái hiện lại cải lương một thời dĩ vãng. Thân phận những người nghệ sĩ gian lao, vất vả, nay đây mai đó để theo đuổi đam mê nghệ thuật. Họ đôi khi phải làm nhiều nghề để có thể bám trụ được với giấc mộng sân khấu. 

Sáng đèndự kiến khởi chiếu vào dịp Tết Nguyên Đán 2024. Phim cũng góp mặt vào chặng đua phim Việt, bên cạnh 3 cái tên Maicủa đạo diễn Trấn Thành (diễn viên: Tuấn Trần, Phương Anh Đào), Gặp lại chị bầu -đạo diễn Nhất Trung (diễn viên: Anh Tú, Diệu Nhi), Tràcủa đạo diễn Lê Hoàng (NSƯT Trương Minh Quốc Thái, Việt Hương). 

Chiều 23/1, buổi showcase phim Sáng đèndiễn ra tại TP.HCM. Bên cạnh dàn diễn viên chính của phim, sự xuất hiện của Hồng Loan - con gái cố NSƯT Vũ Linh gây chú ý.

Hồng Loan bày tỏ cảm ơn đạo diễn Hoàng Tuấn Cường và ê-kíp đã mời cô góp mặt dự án. Cô kể, lúc nhỏ đã theo chân cha đến các rạp hát xem cải lương. Tuy nhiên, vì tính cách nhút nhát, e dè mà sau này cô không dám hát hay diễn xuất. 

Trước câu hỏi: Vì sao từng khẳng định không muốn theo nghệ thuật nhưng lại nhận lời đóng phim?, Hồng Loan cho biết đây là cái duyên, cũng là cơ hội để được dịp sống lại những ký ức liên quan đến cải lương cùng cha.

"Các anh chị nói tôi cứ thử đi, cho thoải mái đầu óc của mình. Tham gia phim để hiểu lúc xưa cha diễn thế nào, cực khổ ra sao. Sau này nếu không theo được cũng không sao", Hồng Loan chia sẻ. 

Trước đó, poster hé lộ tạo hình nhân vật Hồng Loan diện áo dài, đeo chuỗi ngọc trai. Nhân vật của cô trên 40 tuổi, tính cách nhẹ nhàng, duyên dáng. 

Trao đổi với VietNamNet, đạo diễn Hoàng Tuấn Cường cho biết vai diễn của Hồng Loan chỉ là khách mời, xuất hiện vài phân đoạn nhỏ. Khi viết kịch bản, ê-kíp thấy nhân vật phù hợp nên ngỏ lời mời. 

"Tôi nghĩ vai diễn này vừa sức với Hồng Loan, để cô ấy có thể diễn tự nhiên, truyền tải nhân vật một cách nhẹ nhàng. Đây cũng là một cái duyên tình cờ, đoàn phim không chủ ý đưa Hồng Loan vào để gây chú ý", đạo diễn chia sẻ. 

Dàn diễn viên trẻ gồm Bạch Công Khanh, Lê Phương, Trúc Mây, Tuấn Dũng... đều là những gương mặt mới, chưa có kinh nghiệm ca diễn cải lương. Tuy nhiên, họ nỗ lực nghiên cứu, tìm tòi cho vai diễn với mong muốn chinh phục khán giả, đặc biệt là giới mộ điệu loại hình truyền thống này. 

Sáng đèndo đạo diễn Hoàng Tuấn Cường thực hiện, lấy bối cảnh trải dài từ thập niên 1990 đến những năm 2000. Phim là hành trình nhiều thăng hoa nhưng cũng đầy biến cố của gánh hát cải lương với những người nghệ sĩ tài hoa. Đoàn cải lương Viễn Phương để thích nghi buộc phải chuyển thành đoàn tạp kỹ. Dù khó khăn nhưng tình yêu nghề vẫn luôn bỏng cháy trong các nghệ sĩ. 

NSƯT Kim Tử Long cho biết khi nhận thông tin phim làm về cải lương, anh nhận lời ngay mà không quan tâm cát-sê hay đất diễn. Nam nghệ sĩ tiết lộ thù lao đóng phim không bằng một đêm diễn của anh. Thế nhưng anh vui vì cuối cùng cũng có người làm phim điện ảnh về cải lương một cách đúng chất. 

Ngoài cặp đôi chính, phim quy tụ những gương mặt gạo cội của màn ảnh, sân khấu phía Nam như NSƯT Hữu Châu, NSƯT Lê Thiện, nghệ sĩ Chí Tâm, NSND Hồng Vân, Cao Minh Đạt, Bạch Long, Kim Huyền...

Ê-kíp phim muốn tái hiện lại cải lương một thời dĩ vãng. Thân phận những người nghệ sĩ gian lao, vất vả, nay đây mai đó để theo đuổi đam mê nghệ thuật. Họ đôi khi phải làm nhiều nghề để có thể bám trụ được với giấc mộng sân khấu. 

Sáng đèndự kiến khởi chiếu vào dịp Tết Nguyên Đán 2024. Phim cũng góp mặt vào chặng đua phim Việt, bên cạnh 3 cái tên Maicủa đạo diễn Trấn Thành (diễn viên: Tuấn Trần, Phương Anh Đào), Gặp lại chị bầu -đạo diễn Nhất Trung (diễn viên: Anh Tú, Diệu Nhi), Tràcủa đạo diễn Lê Hoàng (NSƯT Trương Minh Quốc Thái, Việt Hương). 

Tôi cho rằng cá nhân các em được hình thành nhân cách cốt lõi từ gia đình, bố mẹ chỉ mải chạy theo bảng điểm của con cái mà lãng quên, thờ ơ với việc giáo dục con mình cách cư xử, nếp sống thanh lịch cần có. Người lớn quay cuồng trong cuộc chạy đua cơm áo gạo tiền, trẻ con quay cuồng với lịch học dày đặc. Những việc nhỏ như dạy con biết giữ vệ sinh chung, nói năng lễ phép trở thành việc vô bổ, phí thời gian của bố mẹ.

Chẳng cứ đâu xa, ngay nơi tôi ở nhất là với những gia đình trẻ, bố mẹ mải mê đi làm nên việc dạy con biết ý thức trở nên xa lạ. Có ông bố còn dạy con một cách khá vô tư "nhà con phải giữ sạch, còn ra ngoài thì con cứ việc mặc kệ".

Thế mới có chuyện, nhà anh này trồng cây sấu để lấy bóng mát, anh chị quét ngõ xong cứ vun đống lá to tướng trước cổng nhà tôi mà không hề thấy chướng mắt, để mặc một hai hôm vẫn thấy đống lá càng thêm to và muỗi dịn bay vo ve xung quanh, tôi bèn hót đổ đi.

Hai đứa con anh chị đều tuổi đi học nhưng ăn uống hay vứt bừa phứa ra ngõ đi chung, có lần bực quá tôi sang nhắc nhở thì chị có vẻ không hài lòng.

Lạ một điều, nếu ai đã từng vào nhà anh chị chơi đều tấm tắc khen nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng, các cháu chào hỏi lễ phép.

Chị hàng xóm nhà tôi rất dị ứng với việc ai chê con mình. Có lần một chị vẫy chị lại kể chuyện con giai tụ tập với mấy bạn cùng khu, nói tục chửi bậy đến phát khiếp thế là chị tỏ thái độ tự ái ra mặt.

Vậy là con trai chị càng tự tung tự tác vì không sợ ai mách tới tai bố mẹ, cháu chỉ ngoan ở nhà còn đến trường lớp thì nghịch ngợm, a dua chúng bạn trốn học, chơi game.

Tôi dành khá nhiều thời gian quan sát và nhận thấy "chân lý" nực cười khi nhiều người cho rằng việc giữ vệ sinh nơi công cộng không phải việc của họ.

Một nhà nuôi chó, cứ không để ý là chú chó xổng ra ngoài và "bậy" ngay ra lối đi chung. Ai đi qua cũng nhăn mặt, bịt mũi và bước thật nhanh.

Tôi có con nhỏ hay chạy ra ngõ chơi, không muốn con mình dẫm vào chỗ bẩn, tôi nhanh chóng dọn dẹp. Kẻ qua người lại cứ thản nhiên bởi không phải việc của mình.

Thỉnh thoảng tôi dành nửa giờ quét sạch ngõ xóm, gom rác đi đổ và rủ con trai làm cùng mình. Cháu nhăn nhó khó chịu và mẹ thì nhanh trí treo ngay phần thưởng cho chơi máy tính nửa tiếng. Vừa làm, tôi vừa giải thích cho con vì sao phải giữ vệ sinh chung sạch sẽ.

Có người còn trêu đùa tôi "hôm nay cô lại làm lao công đấy à?" Tôi chỉ cười xòa và không giải thích gì thêm. Nếu ai cũng sợ thiệt, dù chỉ vài phút dọn dẹp thì cái ngõ xóm chung ấy lúc nào cũng bẩn thỉu vì rác rưởi, đất cát.

Tôi luôn dạy các con phải giữ sạch sẽ dù ở bất cứ đâu. Đến công viên vui chơi, bố mẹ làm gương cho con khi nhắc con bỏ rác vào thùng rác chứ không bạ đâu vứt đấy.

Con học đòi các bạn cũng nói tục nói đệm nói trống không, tôi đều kịp thời nhắc nhở, chấn chỉnh con.

Ngay cả việc nhiều bố mẹ rát cổ bỏng họng khi con đắm chìm vào game cũng bởi một lý do họ để con nhàn rỗi quá sinh hư hỏng, lêu lổng.

Sao không giao ngay việc nhà cho con làm để con biết giá trị của lao động là như thế nào, việc nấu một bữa cơm ngon đâu phải chuyện dễ dàng?

Con trai tôi học lớp 3, cứ ngày cuối tuần là được mẹ nhờ nhặt rau, quét nhà, gấp quần áo, có hôm con còn ngồi hì hục cắt râu tôm cả giờ đồng hồ để mẹ làm món tôm đồng rang. Hôm đấy, con ăn cơm hào hứng và chợt bảo "Mẹ ơi, mẹ đi làm vất vả quá".

• Thanh Mai

 - Vì sao giới trẻ nhất là các bạn học sinh có ý thức rất kém nơi công cộng : viết xằng bậy lên tường, xả rác vô tư, nói bậy nói tục trở thành trào lưu thời thượng? 

Tôi cho rằng cá nhân các em được hình thành nhân cách cốt lõi từ gia đình, bố mẹ chỉ mải chạy theo bảng điểm của con cái mà lãng quên, thờ ơ với việc giáo dục con mình cách cư xử, nếp sống thanh lịch cần có. Người lớn quay cuồng trong cuộc chạy đua cơm áo gạo tiền, trẻ con quay cuồng với lịch học dày đặc. Những việc nhỏ như dạy con biết giữ vệ sinh chung, nói năng lễ phép trở thành việc vô bổ, phí thời gian của bố mẹ.

Chẳng cứ đâu xa, ngay nơi tôi ở nhất là với những gia đình trẻ, bố mẹ mải mê đi làm nên việc dạy con biết ý thức trở nên xa lạ. Có ông bố còn dạy con một cách khá vô tư "nhà con phải giữ sạch, còn ra ngoài thì con cứ việc mặc kệ".

Thế mới có chuyện, nhà anh này trồng cây sấu để lấy bóng mát, anh chị quét ngõ xong cứ vun đống lá to tướng trước cổng nhà tôi mà không hề thấy chướng mắt, để mặc một hai hôm vẫn thấy đống lá càng thêm to và muỗi dịn bay vo ve xung quanh, tôi bèn hót đổ đi.

Hai đứa con anh chị đều tuổi đi học nhưng ăn uống hay vứt bừa phứa ra ngõ đi chung, có lần bực quá tôi sang nhắc nhở thì chị có vẻ không hài lòng.

Lạ một điều, nếu ai đã từng vào nhà anh chị chơi đều tấm tắc khen nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng, các cháu chào hỏi lễ phép.

Chị hàng xóm nhà tôi rất dị ứng với việc ai chê con mình. Có lần một chị vẫy chị lại kể chuyện con giai tụ tập với mấy bạn cùng khu, nói tục chửi bậy đến phát khiếp thế là chị tỏ thái độ tự ái ra mặt.

Vậy là con trai chị càng tự tung tự tác vì không sợ ai mách tới tai bố mẹ, cháu chỉ ngoan ở nhà còn đến trường lớp thì nghịch ngợm, a dua chúng bạn trốn học, chơi game.

Tôi dành khá nhiều thời gian quan sát và nhận thấy "chân lý" nực cười khi nhiều người cho rằng việc giữ vệ sinh nơi công cộng không phải việc của họ.

Một nhà nuôi chó, cứ không để ý là chú chó xổng ra ngoài và "bậy" ngay ra lối đi chung. Ai đi qua cũng nhăn mặt, bịt mũi và bước thật nhanh.

Tôi có con nhỏ hay chạy ra ngõ chơi, không muốn con mình dẫm vào chỗ bẩn, tôi nhanh chóng dọn dẹp. Kẻ qua người lại cứ thản nhiên bởi không phải việc của mình.

Thỉnh thoảng tôi dành nửa giờ quét sạch ngõ xóm, gom rác đi đổ và rủ con trai làm cùng mình. Cháu nhăn nhó khó chịu và mẹ thì nhanh trí treo ngay phần thưởng cho chơi máy tính nửa tiếng. Vừa làm, tôi vừa giải thích cho con vì sao phải giữ vệ sinh chung sạch sẽ.

Có người còn trêu đùa tôi "hôm nay cô lại làm lao công đấy à?" Tôi chỉ cười xòa và không giải thích gì thêm. Nếu ai cũng sợ thiệt, dù chỉ vài phút dọn dẹp thì cái ngõ xóm chung ấy lúc nào cũng bẩn thỉu vì rác rưởi, đất cát.

Tôi luôn dạy các con phải giữ sạch sẽ dù ở bất cứ đâu. Đến công viên vui chơi, bố mẹ làm gương cho con khi nhắc con bỏ rác vào thùng rác chứ không bạ đâu vứt đấy.

Con học đòi các bạn cũng nói tục nói đệm nói trống không, tôi đều kịp thời nhắc nhở, chấn chỉnh con.

Ngay cả việc nhiều bố mẹ rát cổ bỏng họng khi con đắm chìm vào game cũng bởi một lý do họ để con nhàn rỗi quá sinh hư hỏng, lêu lổng.

Sao không giao ngay việc nhà cho con làm để con biết giá trị của lao động là như thế nào, việc nấu một bữa cơm ngon đâu phải chuyện dễ dàng?

Con trai tôi học lớp 3, cứ ngày cuối tuần là được mẹ nhờ nhặt rau, quét nhà, gấp quần áo, có hôm con còn ngồi hì hục cắt râu tôm cả giờ đồng hồ để mẹ làm món tôm đồng rang. Hôm đấy, con ăn cơm hào hứng và chợt bảo "Mẹ ơi, mẹ đi làm vất vả quá".

• Thanh Mai

Một nghiên cứu so sánh các gia đình của những đứa trẻ nằm trong số 5% những cá nhân sáng tạo nhất trong hệ thống trường học của chúng với những đứa trẻ không sáng tạo lắm. Cha mẹ của trẻ bình thường có trung bình sáu nguyên tắc, như thời gian biểu cụ thể để làm bài tập về nhà và lên giường đi ngủ. Phụ huynh của trẻ rất sáng tạo có trung bình không đến một quy tắc.

Sự sáng tạo có thể khó nuôi dưỡng, nhưng lại rất dễ bị ngăn chặn. Bằng việc hạn chế các nguyên tắc, cha mẹ khuyến khích con cái tự suy nghĩ cho bản thân. Họ có xu hướng "chú trọng các giá trị đạo đức, hơn là các nguyên tắc cụ thể", Teresa Amabile, nhà tâm lý học của Đại học Harvard cho biết.

Song ngay cả khi đó, cha mẹ cũng không nhồi nhét các giá trị của mình vào đầu con cái. Khi các nhà tâm lý học so sánh các kiến trúc sư sáng tạo nhất của Mỹ với một nhóm những đồng nghiệp có tay nghề cao nhưng không khác biệt, có điều gì đó độc đáo về cha mẹ của các kiến trúc sư sáng tạo: "Tầm quan trọng được đặt vào việc xây dựng quy tắc đạo đức cho chính bản thân mình."

Vâng, cha mẹ khuyến khích con cái trở nên xuất sắc và thành công - nhưng họ cũng khuyến khích chúng tìm thấy "niềm vui trong công việc". Con cái họ có quyền tự do chọn lọc các giá trị của riêng mình và tự khám phá các mối quan tâm của bản thân. Và điều này giúp chúng phát triển thành những người trưởng thành sáng tạo.

Khi nhà tâm lý học Benjamin Bloom điều phối một nghiên cứu về nguồn gốc ban đầu của các nhạc sĩ, nghệ sĩ, vận động viên và các nhà khoa học đẳng cấp thế giới, ông được biết rằng cha mẹ của họ không mơ ước nuôi dạy những đứa trẻ siêu sao. Họ không phải là chuyên gia huấn luyện tân binh hay người quản lý nô lệ. Họ đáp ứng theo các động lực nội tại của con em mình. Khi con cái thể hiện sự quan tâm và nhiệt tình trong một kỹ năng, cha mẹ ủng hộ chúng.

Các nghệ sĩ hoà tấu piano hàng đầu không có những giáo viên ưu tú ngay từ lúc mới chập chững biết đi; các bài học đầu tiên của họ đến từ những người thầy sống gần đó, những người làm cho các giờ học trở thành niềm vui. Mozart thể hiện mối quan tâm đến âm nhạc trước khi bắt đầu học nhạc, chứ không phải ngược lại. Mary Lou Williams đã tự học chơi piano; Itzhak Perlman đã tự học violin khi bị trường nhạc từ chối.

Ngay cả các vận động viên giỏi nhất cũng không hề có sự khởi đầu tốt hơn so với các đồng nghiệp của họ. Khi nhóm của Tiến sĩ Bloom phỏng vấn các tay vợt được xếp hạng top 10 trên thế giới, họ không hề, nói như Jerry Seinfeld, tập chống đẩy từ khi còn trong bụng mẹ. Rất ít người trong số họ phải đối mặt với áp lực lớn để hoàn thiện kỹ năng thi đấu như Andre Agassi đã từng làm. Đa số các ngôi sao quần vợt nhớ một điều về các huấn luyện viên đầu tiên của mình: Họ khiến cho quần vợt trở nên thú vị.

Kể từ khi Malcolm Gladwell phổ biến "quy tắc 10.000 giờ" cho rằng sự thành công phụ thuộc vào thời gian chúng ta dành cho luyện tập, các cuộc tranh luận đã nổ ra về số giờ cần thiết để trở thành chuyên gia thay đổi tùy theo lĩnh vực và từng cá nhân như thế nào. Trong khi tranh luận về điều đó, chúng ta đã bỏ qua hai câu hỏi mà mức độ quan trọng gần như tương đương.

Thứ nhất, liệu bản thân việc luyện tập có thể bịt mắt không cho chúng ta tìm ra những cách để cải thiện lĩnh vực học tập của mình hay không? Nghiên cứu cho thấy rằng chúng ta càng luyện nhiều, chúng ta càng bị mắc kẹt trong những tư duy quen thuộc. Các chuyên gia đánh bài bridge phải vật lộn nhiều hơn các tay mơ để thích ứng khi các quy tắc bị thay đổi; các chuyên gia kế toán thì lúng túng hơn so với người mới khi phải áp dụng một luật thuế mới.

Thứ hai, điều gì thúc đẩy người ta luyện tập một kỹ năng hàng ngàn giờ? Câu trả lời đáng tin cậy nhất là ĐAM MÊ - được phát hiện thông qua sự tò mò tự nhiên hoặc được nuôi dưỡng bằng những trải nghiệm thú vị ban đầu với một hoặc nhiều hoạt động.

Bằng chứng cho thấy những đóng góp sáng tạo không chỉ phụ thuộc vào chiều sâu mà còn vào độ rộng của kiến thức và trải nghiệm của chúng ta. Trong lĩnh vực thời trang, những bộ sưu tập độc đáo nhất đến từ những nhà tạo mẫu đã dành phần lớn thời gian làm việc ở nước ngoài. Trong lĩnh vực khoa học, đạt được giải thưởng Nobel phần lớn là người có mối quan tâm đến nhiều lĩnh vực hơn là một thiên tài chuyên tâm vào một lĩnh vực. So với các nhà khoa học tiêu biểu, những người đoạt giải Nobel có nhiều hơn gấp 22 lần khả năng biểu diễn như diễn viên, vũ công hoặc nhà ảo thuật, 12 lần khả năng có thể viết thơ, sáng tác kịch hay tiểu thuyết, 7 lần khả năng dính líu vào các lĩnh vực nghệ thuật và thủ công, và 2 lần khả năng có thể chơi nhạc cụ hoặc sáng tác nhạc

Không ai ép buộc các nhà khoa học sáng chói này phải dính vào các sở thích nghệ thuật. Điều ấy chỉ phản ánh sự tò mò của họ. Và đôi khi, sự tò mò ấy đưa họ đến với những thời điểm lóe sáng của hiểu biết. "Thuyết tương đối đến với tôi bằng trực giác, và âm nhạc là động lực đằng sau trực giác này," Albert Einstein hồi tưởng. Mẹ ông cho ông học violin từ lúc 5 tuổi, nhưng ông không thích thú. Tình yêu âm nhạc của ông chỉ nở rộ ở tuổi thiếu niên, sau khi đã ngừng học nhạc và tình cờ được đánh thức bởi các bản sonata của Mozart. "Tình yêu là người thầy giỏi hơn so với ý thức trách nhiệm," ông nói.

Đã nghe thấy chưa, các Mẹ Hổ và Cha Lombardi? Bạn không thể lập trình để một đứa trẻ trở nên sáng tạo. Cố gắng thiết kế một sự thành công nhất định, và thứ tốt nhất bạn nhận được sẽ chỉ là một con robot tham vọng. Nếu bạn muốn con cái mình mang lại những ý tưởng mới mẻ đến với thế giới, bạn CẦN CHO PHÉP TRẺ THEO ĐUỔI ĐAM MÊ CỦA CHÚNG, chứ không phải đam mê của bạn.

• Chí Trung(Theo New York Times)

XEM THÊM: 

Một đứa trẻ tài năng chưa chắc đã phải là một đứa trẻ sáng tạo, vậy làm thế nào để nuôi dưỡng khả năng sáng tạo của một đứa trẻ? Bài viết của tác giả Adam Grant đăng trên tờ New York Times tiếp tục phân tích vấn đề này.

XEM PHẦN 1

Một nghiên cứu so sánh các gia đình của những đứa trẻ nằm trong số 5% những cá nhân sáng tạo nhất trong hệ thống trường học của chúng với những đứa trẻ không sáng tạo lắm. Cha mẹ của trẻ bình thường có trung bình sáu nguyên tắc, như thời gian biểu cụ thể để làm bài tập về nhà và lên giường đi ngủ. Phụ huynh của trẻ rất sáng tạo có trung bình không đến một quy tắc.

Sự sáng tạo có thể khó nuôi dưỡng, nhưng lại rất dễ bị ngăn chặn. Bằng việc hạn chế các nguyên tắc, cha mẹ khuyến khích con cái tự suy nghĩ cho bản thân. Họ có xu hướng "chú trọng các giá trị đạo đức, hơn là các nguyên tắc cụ thể", Teresa Amabile, nhà tâm lý học của Đại học Harvard cho biết.

Song ngay cả khi đó, cha mẹ cũng không nhồi nhét các giá trị của mình vào đầu con cái. Khi các nhà tâm lý học so sánh các kiến trúc sư sáng tạo nhất của Mỹ với một nhóm những đồng nghiệp có tay nghề cao nhưng không khác biệt, có điều gì đó độc đáo về cha mẹ của các kiến trúc sư sáng tạo: "Tầm quan trọng được đặt vào việc xây dựng quy tắc đạo đức cho chính bản thân mình."

Vâng, cha mẹ khuyến khích con cái trở nên xuất sắc và thành công - nhưng họ cũng khuyến khích chúng tìm thấy "niềm vui trong công việc". Con cái họ có quyền tự do chọn lọc các giá trị của riêng mình và tự khám phá các mối quan tâm của bản thân. Và điều này giúp chúng phát triển thành những người trưởng thành sáng tạo.

Khi nhà tâm lý học Benjamin Bloom điều phối một nghiên cứu về nguồn gốc ban đầu của các nhạc sĩ, nghệ sĩ, vận động viên và các nhà khoa học đẳng cấp thế giới, ông được biết rằng cha mẹ của họ không mơ ước nuôi dạy những đứa trẻ siêu sao. Họ không phải là chuyên gia huấn luyện tân binh hay người quản lý nô lệ. Họ đáp ứng theo các động lực nội tại của con em mình. Khi con cái thể hiện sự quan tâm và nhiệt tình trong một kỹ năng, cha mẹ ủng hộ chúng.

Các nghệ sĩ hoà tấu piano hàng đầu không có những giáo viên ưu tú ngay từ lúc mới chập chững biết đi; các bài học đầu tiên của họ đến từ những người thầy sống gần đó, những người làm cho các giờ học trở thành niềm vui. Mozart thể hiện mối quan tâm đến âm nhạc trước khi bắt đầu học nhạc, chứ không phải ngược lại. Mary Lou Williams đã tự học chơi piano; Itzhak Perlman đã tự học violin khi bị trường nhạc từ chối.

Ngay cả các vận động viên giỏi nhất cũng không hề có sự khởi đầu tốt hơn so với các đồng nghiệp của họ. Khi nhóm của Tiến sĩ Bloom phỏng vấn các tay vợt được xếp hạng top 10 trên thế giới, họ không hề, nói như Jerry Seinfeld, tập chống đẩy từ khi còn trong bụng mẹ. Rất ít người trong số họ phải đối mặt với áp lực lớn để hoàn thiện kỹ năng thi đấu như Andre Agassi đã từng làm. Đa số các ngôi sao quần vợt nhớ một điều về các huấn luyện viên đầu tiên của mình: Họ khiến cho quần vợt trở nên thú vị.

Kể từ khi Malcolm Gladwell phổ biến "quy tắc 10.000 giờ" cho rằng sự thành công phụ thuộc vào thời gian chúng ta dành cho luyện tập, các cuộc tranh luận đã nổ ra về số giờ cần thiết để trở thành chuyên gia thay đổi tùy theo lĩnh vực và từng cá nhân như thế nào. Trong khi tranh luận về điều đó, chúng ta đã bỏ qua hai câu hỏi mà mức độ quan trọng gần như tương đương.

Thứ nhất, liệu bản thân việc luyện tập có thể bịt mắt không cho chúng ta tìm ra những cách để cải thiện lĩnh vực học tập của mình hay không? Nghiên cứu cho thấy rằng chúng ta càng luyện nhiều, chúng ta càng bị mắc kẹt trong những tư duy quen thuộc. Các chuyên gia đánh bài bridge phải vật lộn nhiều hơn các tay mơ để thích ứng khi các quy tắc bị thay đổi; các chuyên gia kế toán thì lúng túng hơn so với người mới khi phải áp dụng một luật thuế mới.

Thứ hai, điều gì thúc đẩy người ta luyện tập một kỹ năng hàng ngàn giờ? Câu trả lời đáng tin cậy nhất là ĐAM MÊ - được phát hiện thông qua sự tò mò tự nhiên hoặc được nuôi dưỡng bằng những trải nghiệm thú vị ban đầu với một hoặc nhiều hoạt động.

Bằng chứng cho thấy những đóng góp sáng tạo không chỉ phụ thuộc vào chiều sâu mà còn vào độ rộng của kiến thức và trải nghiệm của chúng ta. Trong lĩnh vực thời trang, những bộ sưu tập độc đáo nhất đến từ những nhà tạo mẫu đã dành phần lớn thời gian làm việc ở nước ngoài. Trong lĩnh vực khoa học, đạt được giải thưởng Nobel phần lớn là người có mối quan tâm đến nhiều lĩnh vực hơn là một thiên tài chuyên tâm vào một lĩnh vực. So với các nhà khoa học tiêu biểu, những người đoạt giải Nobel có nhiều hơn gấp 22 lần khả năng biểu diễn như diễn viên, vũ công hoặc nhà ảo thuật, 12 lần khả năng có thể viết thơ, sáng tác kịch hay tiểu thuyết, 7 lần khả năng dính líu vào các lĩnh vực nghệ thuật và thủ công, và 2 lần khả năng có thể chơi nhạc cụ hoặc sáng tác nhạc

Không ai ép buộc các nhà khoa học sáng chói này phải dính vào các sở thích nghệ thuật. Điều ấy chỉ phản ánh sự tò mò của họ. Và đôi khi, sự tò mò ấy đưa họ đến với những thời điểm lóe sáng của hiểu biết. "Thuyết tương đối đến với tôi bằng trực giác, và âm nhạc là động lực đằng sau trực giác này," Albert Einstein hồi tưởng. Mẹ ông cho ông học violin từ lúc 5 tuổi, nhưng ông không thích thú. Tình yêu âm nhạc của ông chỉ nở rộ ở tuổi thiếu niên, sau khi đã ngừng học nhạc và tình cờ được đánh thức bởi các bản sonata của Mozart. "Tình yêu là người thầy giỏi hơn so với ý thức trách nhiệm," ông nói.

Đã nghe thấy chưa, các Mẹ Hổ và Cha Lombardi? Bạn không thể lập trình để một đứa trẻ trở nên sáng tạo. Cố gắng thiết kế một sự thành công nhất định, và thứ tốt nhất bạn nhận được sẽ chỉ là một con robot tham vọng. Nếu bạn muốn con cái mình mang lại những ý tưởng mới mẻ đến với thế giới, bạn CẦN CHO PHÉP TRẺ THEO ĐUỔI ĐAM MÊ CỦA CHÚNG, chứ không phải đam mê của bạn.

• Chí Trung(Theo New York Times)

XEM THÊM: