"Tụt hậu" trong đánh giá công nghệ y tế

Tại hội thảo "Ứng dụng đánh giá công nghệ y tế ở cấp độ bệnh viện: Kinh nghiệm trên thế giới và thực trạng tại Việt Nam" trong 2 ngày 26 - 27/5 tại TPHCM, PGS Trần Thị Trung Chiến - nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế - nhận định, đánh giá công nghệ y tế rất quan trọng trong thực hiện khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe nhân dân một cách khoa học, ít tốn kém và hiệu quả tốt.

Lĩnh vực công nghệ phát triển ngày càng hiện đại nhưng các giải pháp ứng dụng đánh giá công nghệ trong lĩnh vực y tế của Việt Nam đang đi chậm hơn với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Bà Chiến cho biết, năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định ứng dụng công nghệ và đánh giá công nghệ trong y tế nhưng phải đến năm 2018, Bộ Y tế mới ra quyết định về chuyên đề này. Việc này có chậm nhưng các quyết định của Bộ Y tế đã xây dựng được hành lang pháp lý để hướng dẫn thực hiện công nghệ và đánh giá công nghệ trong các hoạt động của ngành.

Trong rất nhiều lĩnh vực đang được triển khai, nổi bật nhất là giải pháp xây dựng bệnh án điện tử để quản lý sức khỏe của cộng đồng từ khi sinh ra đến khi qua đời. Tuy nhiên, ngành y tế đang đối diện với thách thức về nhân sự chuyên môn, đồng bộ hóa dữ liệu, đầu tư trang thiết bị, lưu trữ dữ liệu lớn (big data)...

Ứng dụng đánh giá công nghệ để giảm chi phí

Nguyên Bộ trưởng Y tế Trần Thị Trung Chiến nhận định, về mặt chuyên môn trong lĩnh vực y tế Việt Nam đã phát triển rất tốt. Chính vì thế, để toàn diện hơn nữa, trong thời đại 4.0, ngành y tế cần tiếp tục chuyển mình mạnh mẽ hơn để phát triển ứng dụng công nghệ và đánh giá công nghệ đạt hiệu quả tốt hơn, phục vụ việc chăm sóc sức khỏe nhân dân, phát triển y học nước nhà và hội nhập toàn cầu.

Đồng quan điểm, GS Phạm Văn Lình - Hiệu trưởng Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng - bày tỏ, đại dịch COVID-19 vừa qua đã đặt ra nhiều thách thức trong tìm kiếm các giải pháp công nghệ để ứng phó với dịch bệnh, bảo vệ cộng đồng, hạn chế gián đoạn trong hoạt động khám chữa bệnh.

Với những giải pháp ứng dụng công nghệ vào khám chữa bệnh, Việt Nam đang từng bước triển khai áp dụng y tế thông minh nhằm tối ưu hóa hệ thống vận hành.

"Hiện nay, đánh giá công nghệ y tế là giải pháp xây dựng, phát triển và áp dụng các công cụ tối ưu trong việc lựa chọn phương pháp kỹ thuật mới phục vụ chẩn đoán, điều trị, giảm chi phí từ người dân và của nhà nước", GS Phạm Văn Lình chia sẻ.

Các nhà khoa học nước ngoài là GS.TS Yagudina Roza Ismailovna - Trường ĐH Y khoa Quốc gia Sechenov, Liên Bang Nga, ThS Saudamini Vishwanath Dabak - HITAP, Thái Lan, ThS Pwee Keng Ho - Bệnh viện đa khoa Changi, Singapore đã chia sẻ nội dung về ứng dụng đánh giá công nghệ y tế tại các nước.

Theo đó, tại nhiều quốc gia trên thế giới, đánh giá công nghệ y tế nói chung và phân tích tác động ngân sách đã và đang được coi là công cụ quan trọng đối với quá trình thiết lập ưu tiên và hoạch định chính sách y tế, đặc biệt trong việc xây dựng các gói quyền lợi bảo hiểm y tế (BHYT) về thuốc chữa bệnh.

Thông tin về sự cần thiết của đánh giá công nghệ y tế ở cấp độ bệnh viện tại Việt Nam ngay thời điểm này, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Thủy - Trưởng Khoa Dược HIU - cho biết, đánh giá công nghệ y tế sẽ góp phần giải bài toán trong bối cảnh nguồn ngân sách hạn chế, chi phí y tế ngày một gia tăng, nhưng vẫn đảm bảo chăm sóc, can thiệp y tế tốt nhất cho người bệnh. Đây không chỉ là vấn đề mà các bệnh viện, ngành y tế quan tâm mà là vấn đề "nóng" của cả xã hội.

Việc này giúp xây dựng chính sách y tế, đặc biệt là xây dựng gói quyền lợi BHYT có những thay đổi mang tính đột phá, ngày càng minh bạch, dựa trên bằng chứng khoa học rõ ràng, bảo đảm lợi ích hài hòa của tất cả các bên liên quan, bảo đảm khả năng chi trả của quỹ BHYT.

Theo Trường Y Harvard (Mỹ), mặc dù hoạt động thể chất và tăng cường cơ bắp đều quan trọng nhưng các chuyên gia có xu hướng chú trọng hơn đến 150 phút mỗi tuần vì nó giúp mọi người năng động hơn.

Tiến sĩ Malik cho biết: "Một số nghiên cứu cho thấy những người thường xuyên ngồi hơn 7 giờ mỗi ngày và hạn chế hoạt động có nguy cơ tử vong cao hơn, tương tự như nguy cơ tử vong do béo phì và hút thuốc lá".

Vậy con số 150 đến từ đâu?

"Khi các ủy ban cố vấn khoa học và các chuyên gia xem xét các bằng chứng liên quan đến việc tập thể dục với các bệnh mãn tính như tiểu đường, ung thư và bệnh tim, hoạt động với cường độ vừa phải tối thiểu 150 phút mỗi tuần liên tục được coi là ngưỡng mang lại lợi ích sức khỏe", Tiến sĩ Malik nói.

Những người thường xuyên đáp ứng tiêu chí này thường có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn và ít bị tăng cân, cholesterol cao và huyết áp cao.  Hoạt động thường xuyên cũng có thể cải thiện sức khỏe não bộ và tình dục.

Nhưng từ khóa ở đây là tối thiểu. Các nguyên tắc đặt ra mức thấp nhất là 150 phút và nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc vượt quá con số này sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn.

Tiến sĩ Malik cho biết, mục tiêu 150 phút là tốt để nhắm tới, nhưng chế độ tốt nhất cuối cùng phụ thuộc vào tình trạng thể chất và mục tiêu của bạn.

Tập luyện theo nhu cầu cá nhân

Ông nói: "Mọi người đều có cơ thể khác nhau và có những mối quan tâm về sức khỏe khác nhau, điều này có thể quyết định thế nào là mức độ hoạt động hiệu quả và an toàn.

Ví dụ, những người tập trở lại sau chấn thương hoặc có vấn đề sức khỏe đáng chú ý có thể cần tập thể dục với thời gian ít hơn hoặc cường độ thấp hơn cho đến khi họ xây dựng được sức mạnh và sức bền".

Mục tiêu tập thể dục của bạn cũng đóng một vai trò. Những người đàn ông lớn tuổi có thể cần tập trung nhiều hơn vào việc rèn luyện sức mạnh (tập nhiều hơn 2 ngày được khuyến nghị mỗi tuần) để giúp bù đắp tình trạng thiểu cơ, tình trạng mất khối lượng cơ bắp một cách tự nhiên.

Hoặc họ có thể cần thực hiện nhiều bài tập giãn cơ, linh hoạt và giữ thăng bằng hơn để giải quyết các vấn đề về phạm vi chuyển động và khả năng di chuyển.

Tiến sĩ Malik cho biết: "Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc huấn luyện viên cá nhân có thể giúp bạn thiết lập các mục tiêu tập thể dục cụ thể và xác định mức độ hoạt động mà bạn cần".

Làm thế nào để đạt được 150 phút mỗi tuần và hơn thế nữa?

Mặc dù 150 phút mỗi tuần vẫn là mốc mà người lớn tuổi nên phấn đấu, nhưng con số này có thể khiến bạn nản lòng. Tiến sĩ Malik gợi ý, thay vì tập trung vào toàn bộ 150 phút, hãy chia nó thành các phần có thể quản lý được.

Ví dụ, 150 phút tương đương với 30 phút thực hiện 5 ngày một tuần. Một lựa chọn khác là chia 30 phút đó thành những phần nhỏ hơn nữa.

Tiến sĩ Malik nói: "Bạn có thể thử tập thể dục mỗi lần 10 phút, ba lần một ngày hoặc 2 bài tập, mỗi bài 15 phút".

Bạn cũng không cần phải thực hiện cùng một hoạt động mọi lúc. Tiến sĩ Malik nói: "Bạn luôn có thể thực hiện các hoạt động với cường độ vừa phải suốt cả ngày. Ví dụ, giữ tư thế plank khi xem quảng cáo trên TV, đi dạo sau bữa trưa và chống đẩy hoặc squat trong bếp trong khi chờ cà phê".

Tiến sĩ Malik cho biết, các hoạt động hàng ngày như làm vườn và làm việc nhà cũng được tính vào con số hàng ngày của bạn.

Một chiến lược khác là tập trung vào sự đa dạng. Tìm các hoạt động mới mà bạn quan tâm có thể bổ sung cho thói quen thông thường của bạn. Ví dụ tham gia một giải đấu thể thao giải trí hoặc nhóm chơi bóng ném hoặc tham gia một lớp yoga.

Đối với việc thực hiện các hoạt động cường độ cao hơn trong thời gian ngắn hơn để đáp ứng hạn mức của bạn, Tiến sĩ Malik gợi ý rằng đây là mức độ cần đạt được khi có sự chuẩn bị và đào tạo đầy đủ.

Ông nói: "Điều quan trọng là phải giảm nguy cơ chấn thương bằng cách tập dần dần theo loại bài tập nâng cao hơn này và kết hợp tập luyện chéo để tránh chấn thương do tập luyện quá mức".

Điểm mấu chốt là mặc dù bạn nên chú ý đến việc đạt được 150 phút mỗi tuần, nhưng đừng tập trung vào con số mà thay vào đó hãy sống một lối sống lành mạnh hơn.

"Cuối cùng, đó là việc giảm thời gian tĩnh tại, duy trì hoạt động và tận hưởng những gì bạn làm. Nếu bạn tập trung vào điều đó, bạn sẽ dần dần đạt được 150 phút một cách nhất quán và thậm chí có thể vượt qua nó", chuyên gia nhấn mạnh.

Thậm chí, ngay cả khi không bị thương tổn, các tế bào đã già vẫn sẽ tự chết để nhường chỗ cho "thế hệ sau", cơ chế này được gọi là chết theo lập trình.

Bản chất của chết theo lập trình là nhằm duy trì sự ổn định về cấu trúc cũng như chức năng của cơ thể, đảm bảo không có điều gì bất thường xảy ra, cũng như giữ cho các chức năng sống luôn được vận hành một cách hiệu quả nhất.

Vấn đề sẽ thực sự xảy ra khi các tế bào đã già lại không chịu chết đi, mà tiếp tục phân chia vô tội vạ, xâm lấn trực tiếp vào các mô lân cận hoặc di chuyển đến những vùng xa hơn (di căn) và đó chính là "ung thư".

Các giai đoạn phát triển của ung thư

Hầu hết các loại ung thư có bốn giai đoạn: Giai đoạn I (1) đến IV (4). Một số bệnh ung thư cũng có giai đoạn 0:

Giai đoạn 0:Giai đoạn sớm mà bệnh ung thư vẫn còn rất nhỏ và chưa lan sang các mô lân cận. Giai đoạn ung thư này thường có khả năng chữa khỏi cao, bằng cách loại bỏ toàn bộ khối u bằng phẫu thuật.

Giai đoạn I: Giai đoạn này thường là một khối u nhỏ hoặc khối u chưa phát triển sâu vào các mô lân cận. Nó cũng chưa lan đến các hạch bạch huyết hoặc các bộ phận khác của cơ thể. Đây là ung thư giai đoạn đầu.

Giai đoạn II và III: Nhìn chung, 2 giai đoạn này cho thấy ung thư hoặc khối u lớn hơn đã phát triển sâu hơn vào mô gần đó. Chúng cũng có thể đã lan đến các hạch bạch huyết nhưng chưa di căn đến các bộ phận khác của cơ thể.

Giai đoạn IV: Giai đoạn này có nghĩa là ung thư đã lan sang các cơ quan hoặc bộ phận khác của cơ thể. Nó được gọi là ung thư giai đoạn tiến triển hoặc di căn.

Khi được chẩn đoán ung thư, người bệnh thường nghe đến thuật ngữ "ung thư nguyên phát" hoặc "ung thư thứ phát". Vậy hai loại ung thư này khác nhau như thế nào?

Ung thư nguyên phát

Ung thư nguyên phát là loại ung thư do tế bào ung thư xuất phát trực tiếp từ cơ quan hoặc bộ phận đề cập đến. Một người có thể mắc nhiều loại ung thư nguyên phát cùng lúc hoặc cách nhau một thời gian.

Ung thư thứ phát

Ung thư thứ phát là bệnh ung thư bắt đầu từ một vị trí trên cơ thể sau đó lây lan (di căn) sang vùng khác.

Ví dụ, ung thư bắt đầu ở phổi gọi là ung thư phổi nguyên phát. Nếu tế bào ung thư phổi di căn đến não, gọi là ung thư phổi nguyên phát di căn đến não hoặc ung thư não thứ phát.

Trong trường hợp này, tế bào ung thư trong não sẽ là tế bào ung thư phổi, không phải tế bào ung thư não.

Thậm chí, ngay cả khi không bị thương tổn, các tế bào đã già vẫn sẽ tự chết để nhường chỗ cho "thế hệ sau", cơ chế này được gọi là chết theo lập trình.

Bản chất của chết theo lập trình là nhằm duy trì sự ổn định về cấu trúc cũng như chức năng của cơ thể, đảm bảo không có điều gì bất thường xảy ra, cũng như giữ cho các chức năng sống luôn được vận hành một cách hiệu quả nhất.

Vấn đề sẽ thực sự xảy ra khi các tế bào đã già lại không chịu chết đi, mà tiếp tục phân chia vô tội vạ, xâm lấn trực tiếp vào các mô lân cận hoặc di chuyển đến những vùng xa hơn (di căn) và đó chính là "ung thư".

Các giai đoạn phát triển của ung thư

Hầu hết các loại ung thư có bốn giai đoạn: Giai đoạn I (1) đến IV (4). Một số bệnh ung thư cũng có giai đoạn 0:

Giai đoạn 0:Giai đoạn sớm mà bệnh ung thư vẫn còn rất nhỏ và chưa lan sang các mô lân cận. Giai đoạn ung thư này thường có khả năng chữa khỏi cao, bằng cách loại bỏ toàn bộ khối u bằng phẫu thuật.

Giai đoạn I: Giai đoạn này thường là một khối u nhỏ hoặc khối u chưa phát triển sâu vào các mô lân cận. Nó cũng chưa lan đến các hạch bạch huyết hoặc các bộ phận khác của cơ thể. Đây là ung thư giai đoạn đầu.

Giai đoạn II và III: Nhìn chung, 2 giai đoạn này cho thấy ung thư hoặc khối u lớn hơn đã phát triển sâu hơn vào mô gần đó. Chúng cũng có thể đã lan đến các hạch bạch huyết nhưng chưa di căn đến các bộ phận khác của cơ thể.

Giai đoạn IV: Giai đoạn này có nghĩa là ung thư đã lan sang các cơ quan hoặc bộ phận khác của cơ thể. Nó được gọi là ung thư giai đoạn tiến triển hoặc di căn.

Khi được chẩn đoán ung thư, người bệnh thường nghe đến thuật ngữ "ung thư nguyên phát" hoặc "ung thư thứ phát". Vậy hai loại ung thư này khác nhau như thế nào?

Ung thư nguyên phát

Ung thư nguyên phát là loại ung thư do tế bào ung thư xuất phát trực tiếp từ cơ quan hoặc bộ phận đề cập đến. Một người có thể mắc nhiều loại ung thư nguyên phát cùng lúc hoặc cách nhau một thời gian.

Ung thư thứ phát

Ung thư thứ phát là bệnh ung thư bắt đầu từ một vị trí trên cơ thể sau đó lây lan (di căn) sang vùng khác.

Ví dụ, ung thư bắt đầu ở phổi gọi là ung thư phổi nguyên phát. Nếu tế bào ung thư phổi di căn đến não, gọi là ung thư phổi nguyên phát di căn đến não hoặc ung thư não thứ phát.

Trong trường hợp này, tế bào ung thư trong não sẽ là tế bào ung thư phổi, không phải tế bào ung thư não.