Nói dối, đối phó trong giáo dục không phải là cá biệt

Thưa thầy Khoa, thầy có thể chia sẻ quan điểm của mình trước những vụ việc lùm xùm trong ngành giáo dục diễn ra thời gian qua?

- Vụ việc ở trường Nam Trung Yên nếu xét riêng ở khía cạnh một trường học thì nhỏ, nhưng lại gây ra nỗi bức xúc trong dư luận rất lớn ở khía cạnh đạo đức.

Chuyện một em học sinh gãy chân vốn không phải quá to tát nhưng các bước xử lý của nhà trường khiến bản thân tôi rất phẫn nộ.

Thầy giáo Đỗ Việt Khoa, người từng tích cực đấu tranh với những sai trái trong giáo dục. Ảnh: Thanh Hùng

Tuy nhiên những vụ như ở trường Nam Trung Yên không phải là cá biệt. Những vụ nói dối, đối phó như phát phiếu khảo sát, báo cáo 100% không biết chuyện gì xảy ra không phải là điều gì đáng ngạc nhiên mà đã là một thứ kinh nghiệm "ma xó", được truyền cho nhau.

Giáo dục là làm gương. Vậy theo ông, việc những hiệu trưởng - người đứng đầu các cơ sở giáo dục - nói dối, chậm trễ, mập mờ bưng bít sai phạm... có ảnh hưởng nhiều đến phẩm chất của học sinh trong trường?

- Ngành giáo dục đào tạo có 2 nhiệm vụ là giáo dục và đào tạo. Trên thực tế, lâu nay có vẻ như người ta làm nhiều đào tạo mà quên mất đi nhiệm vụ giáo dục về nhân cách và đạo đức.

Nhưng những bài giảng cũng không ấn tượng, ăn sâu vào học sinh bằng ứng xử, hành vi hàng ngày của các thầy cô giáo. Đặc biệt, ở lứa tuổi tiểu học, yếu tố giáo dục quan trọng hơn yếu tố đào tạo nhiều. Do đó, bản thân giáo viên càng phải làm gương cho các học sinh.

Ở một trường tiểu học ở Thủ đô, có một hiệu trưởng là gương xấu đến thế thì dạy làm sao được các cháu? Với những trường hợp này, cần phải cách chức ngay, chuyển ngành nghề khác ngay, đừng làm giáo viên nữa.

Hai vụ việc gần đây thực tế đều xuất phát từ những việc nhỏ mà hẳn sẽ không khiến dư luận bức xúc nếu những người đứng đầu có cách giải quyết hợp lý. Phải chăng trong giáo dục việc nhận sai khó đến vậy, thưa ông?   

- Với người Việt, chả mấy ai dám đứng lên nhận là tôi làm sai, mà thường tìm cách đổ lỗi, che giấu. Điều này cần phải thay đổi.

Nếu có tinh thần sai nhận lỗi ngay, sai từ chức ngay, thì mới có thể tạo ra cuộc cách mạng cho giáo dục về nhân cách con người.

Tuy nhiên, giờ đây chuyện nói dối, đối phó vẫn rất nặng nề.

Đây có phải là hệ quả của việc chạy theo thành tích, chỉ có thành tích chứ không có sai bại trong các nhà trường?

- Theo tôi, đây không chỉ là bệnh thành tích mà còn là bệnh dối trá. Đây cũng là cái xấu nói chung của cán bộ quản lý giáo dục cơ sở.

Như ở câu chuyện Trường THPT Phan Đình Phùng đáng lý ra nhà trường phải báo cáo, nhận lỗi sớm, nhưng cũng lại chậm trễ, che giấu, xử lý không triệt để.

Vì đã có quá nhiều tấm gương về sự trù dập...

Là một thầy giáo, ông có thể chia sẻ tại sao ngay từ đầu, các giáo viên trong các trường dù biết nhưng không tố cáo sai phạm của hiệu trưởng?  

- Tôi muốn đặt câu hỏi rằng ở cơ quan, đứng trước việc làm sai trái của lãnh đạo, các bạn sẽ chọn thái độ như thế nào?

Mọi người trong cơ quan sẽ có một trong 3 thái độ: một là im lặng làm ngơ coi như không biết, hai là hùa theo cái xấu đó, ba là đấu tranh, lên tiếng về nó. Song nhóm người thứ ba hiếm lắm, thậm chí nhiều cơ quan không có một ai.

Thực ra cũng vì có quá nhiều tấm gương về sự trù dập rồi nên người ta sợ hãi, chọn biện pháp im lặng, chấp nhận người đứng đầu bảo sao thì làm vậy.

Trong một trường, hiệu trường là người có quyền lực đến mức nào để các giáo viên phải sợ đến vậy?

- Đây là sự thật không riêng gì ngành giáo dục, mà ở tất cả các cơ quan. Chính cơ chế quản lý của chúng ta đã biến các hiệu trưởng trở thành những ông vua của một xứ. Họ nắm trong tay quyết định về thi đua, nâng lương, thưởng hàng tháng, quyết định giờ giấc lên lớp giáo viên... Giáo viên không nghe lời thì ảnh hưởng trực tiếp đến miếng cơm manh áo. Thậm chí đến cả những cái khó nói nhất họ cũng có thể can thiệp.

Ví dụ như tôi do từng lên án, phê phán công khai những việc làm sai của hiệu trưởng nên nhiều năm hiệu trưởng không cho nâng lương.

Năm nay tôi 50 tuổi nhưng hệ số lương mới 3,99, có lẽ là thấp nhất cả nước so với các đồng nghiệp cùng tuổi.

Hay là thời khóa biểu của tôi, một ngày trường cố ý phân buổi sáng có tiết 1 và tiết 5, buổi chiều cũng vậy, cực kỳ căng thẳng.

Chưa kể, tôi bị cô lập và không cho phép phát biểu hay tham dự vào các việc khác… Đó là những cái giá phải trả.

Chính vì vậy, nếu tố cáo người đứng đầu, các thầy cô thường phải trả giá rất đắt, và phải có một bản lĩnh rất rắn rỏi mới dám đối đầu.

Trước đây, khi tố cáo những sai phạm của Hiệu trưởng Trường THPT Vân Tảo, bản thân ông từng gặp những khó khăn gì từ khi quyết định đến khi việc tố cáo được ghi nhận?

- Ban đầu rất khó khăn. Thực sự mà nói thì việc phát hiện những sai phạm đó không khó, đưa dẫn chứng không khó, viết đơn cũng không lâu, nhưng gửi lên cấp trên ai xử lý, giải quyết, đó mới là cái khó vô cùng.

Các đơn vị mà tôi nộp đơn tố cáo thì không sẵn lòng để giúp tôi làm rõ những sai phạm của hiệu trưởng.

Có một điều giống nhau ở tất cả các cấp quản lý giáo dục của chúng ta là thấy người giáo viên tố cáo sai phạm thì điều đầu tiên là họ tìm cách bao che, bưng bít cho nhau để giấu nhẹm sự thật. Điều này dẫn đến hậu quả là những người tố cáo thất vọng, cay đắng, thậm chí có những giáo viên không vượt qua được và tìm đến việc tự sát, trầm cảm, thần kinh...

Bản thân tôi xác định khi đã tố cáo sai phạm thì không có đường lùi và mình sẽ phải làm đến cùng.

Nguyên nhân lớn nhất là do cơ chế quản lý

Theo ông, tại sao chúng ta muốn chống tiêu cực, nhưng việc tố cáo những tiêu cực trong ngành giáo dục lại khó được tiếp nhận, xử lý?

- Có nhiều nguyên nhân nhưng lớn nhất là do cơ chế quản lý. Trường nhận hiệu trưởng từ cấp trên phân về chứ không phải do chúng tôi được lựa chọn. Chưa bao giờ có chuyện giáo viên bầu hiệu trưởng, mà cứ hết nhiệm kỳ là luân chuyển từ nơi nọ sang nơi kia. Thậm chí có hiệu trưởng sai phạm ở trường này vẫn sang trường khác làm hiệu trưởng tiếp.

Ngoài ra cũng do cơ chế quản lý giáo dục của chúng ta phân theo ngành ngang. Hiệu trưởng các trường THCS trở xuống do UBND quận/ huyện và phòng GD-ĐT quận/ huyện quản lý, còn các trường THPT thì do Sở GD-ĐT quản lý. Bộ GD-ĐT chỉ quản lý trực tiếp một số trường.

Điều này cũng tạo ra kẽ hở hay sự buông lỏng. Chưa kể, một số lãnh đạo quản lý thường đứng cùng trên bè mảng, tạo thành một nhóm quyền lực, nhóm lợi ích nên sẽ bảo vệ nhau đến cùng dù biết sai phạm. Điều này rất cần phải thay đổi.

Ở vụ việc Trường Tiểu học Nam Trung Yên, Phó thủ tướng vào cuộc nhắc nhở, Chủ tịch Hà Nội yêu cầu tạm đình chỉ chức danh Hiệu trưởng trong quá trình điều tra, nhưng trong một thời gian những chỉ đạo này không được thực hiện rốt ráo. Đây có phải dẫn chứng cho việc kỷ cương lỏng lẻo?

- Tôi cho rằng do cơ chế mà dẫn đến suy nghĩ để lâu cho đến khi người ta quên sự việc, cho nó loãng đi rồi lại tiếp tục làm hiệu trưởng.

Thói quen kéo dài thời gian xử lý thực chất vẫn nằm trong  sự dối trá và cũng vì kỷ cương không nghiêm minh. Ở trên chỉ đạo hẳn hoi rồi mà ở dưới vẫn không thực hiện cho thấy chúng ta đang khiếm khuyết nghiêm trọng về cơ chế quản lý, phân quyền các cấp và điều này cần phải thay đổi.

Vậy theo ông, để những câu chuyện này không còn tiếp diễn cần có giải pháp gì?

- Để không tái diễn những sự việc tương tự, trước hết những người đứng đầu cần có văn hóa từ chức. Hoặc nếu không làm được thì các cấp cao hơn cần có thái độ kiên quyết cắt chức thật nhanh nếu sai phạm.

Như câu chuyện cô giáo Tạ Thị Bích Ngọc- Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nam Trung Yên, không phải nay mới có vụ đâm học sinh gãy chân, mà trước đây khi từng làm Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Khả Trạc đã từng bị phanh phui vì ăn bớt khẩu phần của học sinh. Nhưng sai phạm mà lại điều chuyển sang làm hiệu trưởng của trường khác. Đó là sự lỏng lẻo và là cái dở của cơ chế và các cấp quản lý.

Chỉ có bè phái, lợi ích nhóm mới có thể tiếp tục giữ lại những con người như vậy. Và chỉ đến khi chúng ta xóa bỏ được những việc này thì những câu chuyện này sẽ không còn đất diễn.

Xin cảm ơn ông.

Thanh Hùngthực hiện

TIN BÀI LIÊN QUAN:
Khai giảng đặc biệt: Không bóng dáng thầy cô
Sáng sớm đi khai giảng, một học sinh bị nước cuốn
Mượn quán cafe làm nơi khai giảng
Học sinh quỳ đất có ghế ngồi ngày khai giảng
Nữ sinh rạng rỡ ngày khai giảng

Hình ảnh những mái tóc tết của nữ sinh Trường THPT Chuyên Chu Văn An (Hà Nội) trong lễ khai giảng năm học mới 2012-2013 sáng 4/9:

Hiện nay, các ông lớn dẫn đầu trong ngành bán lẻ và thương mại điện tử như Amazon, Alibaba, Walmart đều đang tích cực đầu tư vào lĩnh vực này để nâng cao thế mạnh cạnh tranh và gặt hái thành công trong thị trường đầy biến động. Ví dụ, Amazon đã phát triển một hệ thống thiết kế bao bì sản phẩm dựa trên AI, cho phép tạo ra vô số mẫu thiết kế bắt mắt theo yêu cầu, giúp người bán hàng tiết kiệm chi phí. Alibaba cũng sở hữu một công nghệ AI có thể thiết kế trang phục, phụ kiện thời trang độc đáo theo sở thích, phong cách của từng khách hàng chỉ trong vài giây.

GenAI - “Tảng băng trôi” với những tiềm năng và thách thức

Bên cạnh những lợi ích vượt trội, ứng dụng GenAI vào ngành bán lẻ cũng đòi hỏi sự kiểm soát và điều chỉnh chặt chẽ. Nội dung được tạo ra tự động cần được kiểm duyệt kỹ lưỡng để đảm bảo tính chính xác, phù hợp và không gây hiểu lầm hoặc vi phạm các quy định. Các nhà bán lẻ cũng cần chú trọng đầu tư vào hệ thống bảo mật và bảo vệ dữ liệu để ngăn chặn các rủi ro về quyền riêng tư và sở hữu trí tuệ.

Sự hợp tác giữa AI và con người cũng đặt ra nhiều câu hỏi về sự thay đổi trong tương lai của thị trường lao động. Một mặt, GenAI giúp con người tự động hóa nhiều công việc nhàm chán, lặp đi lặp lại, giải phóng thời gian để tập trung vào những công việc đòi hỏi sự sáng tạo và tư duy cao hơn. Mặt khác, nó cũng tiềm ẩn nguy cơ thay thế một số vị trí việc làm, đặc biệt trong các ngành dựa nhiều vào khả năng nhận thức như dịch thuật, viết lách, lập trình. Điều này đòi hỏi các nhà lãnh đạo và người lao động phải chủ động đánh giá và có chiến lược để duy trì sự cân bằng trên thị trường lao động. 

“Thay vì coi Generative AI là một đối thủ cạnh tranh đe dọa việc làm, chúng ta nên nhìn nhận nó như một cộng sự đáng tin cậy. Nó không chỉ giúp nâng cao năng suất và sáng tạo, mà còn mở ra vô vàn cơ hội, tạo ra những vị trí công việc mới và thúc đẩy sự phát triển trong những lĩnh vực mà chúng ta chưa từng nghĩ tới trước đây”, ông Đặng Tuấn Thành - Giám đốc Khối Điện toán Đa đám mây, CMC Telecom nhận định.

Phần chìm của “tảng băng trôi” GenAI dường như còn chưa đựng nhiều cơ hội cần được khai phóng. Thay vì lo sợ bị AI thay thế, chúng ta có thể chủ động tìm cách hợp tác, cộng hưởng và học hỏi để đạt được tiềm năng cao nhất. Tương lai nằm ở sự kết hợp hài hòa giữa sức mạnh tính toán của AI với bản năng và sự thấu cảm của con người.

Thúy Ngà

Sau sự việc tai nạn học sinh gãy chân, một câu chuyện khác liên quan đến bà Tạ Thị Bích Ngọc khiến nhiều người thắc mắc. Trước đây, khi làm Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Khả Trạc cũng cùng quận Cầu Giấy, bà Ngọc từng bị phanh phui vì việc lập “quỹ đen” tại trường bằng việc bớt khẩu phần ăn hàng ngày của hơn 400 học sinh bán trú.

Không ít người cũng bày tỏ lo ngại với quy trình này, biết đâu chỉ trong nay mai thôi, lại gặp lại bà Tạ Thị Bích Ngọc nhưng ở cương vị hiệu trưởng một ngôi trường mới.

Bà Trịnh Thị Dung tại buổi công bố quyết định kỷ luật hiệu trưởng Trường Tiểu học Nam Trung Yên

Trao đổi với VietNamNet chiều 22/2, bà Trịnh Thị Dung, Phó chủ tịch UBND quận Cầu Giấy cho biết quyết định bổ nhiệm bà Ngọc làm hiệu trưởng Trường Tiểu học Nam Trung Yên được đưa ra khi mà bà Ngọc đã hết thời gian chịu kỷ luật ở Trường Tiểu học Nguyễn Khả Trạc.

“Thời điểm đó, thanh tra quận Cầu Giấy cũng đã có văn bản kết luận. Sự việc được phát hiện vào cuối năm 2006 và đến tháng 1/2007, Quận có quyết định kỷ luật mức độ Khiển trách, với thời hạn hiệu lực là 12 tháng, sau khi khắc phục hậu quả bằng việc bù tiền vào quỹ nhà trường. Cụ thể, trong khoảng thời gian 12 tháng này, bà Ngọc vẫn giữ chức vụ hiệu trưởng, song sẽ không được các khen thưởng, không được nằm trong đối tượng quy hoạch, không được bổ nhiệm lên các cấp cao hơn như giáo viên bình thường. Đến khi Trường Tiểu học Nam Trung Yên được thành lập vào tháng 5/2008 thì quận mới có quyết định điều động, bổ nhiệm bà Ngọc về làm hiệu trưởng. Tức là khi đó bà Ngọc đã hết thời gian chịu kỷ luật”, bà Dung lý giải.

Theo bà Dung, việc này do Chủ tịch UBND quận Cầu Giấy tiền nhiệm là ông Bùi Trương Luân ký quyết định. Thời điểm đó, bà Dung đang là nhân viên của phòng Nội vụ quận Cầu Giấy.

Bà Dung cho rằng bà Ngọc được bổ nhiệm có thể nhờ các yếu tố: “Thứ nhất là đã khắc phục được hậu quả. Thứ hai là có sự tiến bộ, nhận thức được vấn đề, phấn đấu tốt. Thứ ba, Trường Tiểu học Nam Trung Yên khi mới thành lập vô cùng khó khăn, rất vắng học sinh - có thể là một hình thức thử thách mới".

Trước câu hỏi của VietNamNetrằng “bà Ngọc sẽ đi đâu, về đâu?” trong thời gian tới sau khi bị cách chức Hiệu trưởng Trường Nam Trung Yên, bà Dung nói: “Hiện nay bà Ngọc vẫn đang nằm viện do tình trạng sức khỏe không được tốt nên quận vẫn chưa gặp để đưa ra hướng giải quyết, nhưng chắc chắn sẽ không để bà Ngọc được tham gia công tác giảng dạy. Tuy nhiên, cụ thể làm công việc gì và về đâu thì Quận sẽ tính toán kỹ lưỡng, thấu đáo trước khi đưa ra quyết định về vị trí phù hợp”.

Bà Dung cũng cho biết, không chỉ mỗi bà Ngọc, trường hợp của bà Nguyễn Thị Hương, cựu Hiệu phó Trường Tiểu học Nam Trung Yên cũng sẽ được xử lý tương tự.

• Thanh Hùng