Những con số giật mình

Cục Y tế dự phòng cho biết, tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 520.000 ca tử vong do nguyên nhân bệnh tật trong đó tử vong do bệnh không lây nhiễm chiếm tới 73%, như vậy tính trung bình cứ 10 người chết thì có 7 chết bởi bệnh không lây nhiễm.

Đáng báo động hơn là 43% số ca tử vong do bệnh không lây nhiễm lại rơi vào nhóm người dưới 70 tuổi (theo số liệu thống kê năm 2012).

Năm 1986 tỷ lệ bệnh không lây nhiễm tại các bệnh viện là 40%, năm 2010 tăng lên 71%, gấp hơn 3 lần các bệnh lây nhiễm.

Đặc biệt, gánh nặng của các bệnh không lây nhiễm đang chiếm tới trên 2/3 tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong toàn quốc.

Hiện tại, nước ta có khoảng 12,5 triệu người mắc bệnh tăng huyết áp, 2,5 triệu người mắc bệnh đái tháo đường, trên 2 triệu người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và hen phế quản và mỗi năm có khoảng 125.000 người mắc mới ung thư.

Bên cạnh đó, các bệnh không lây nhiễm gây tàn phế nặng nề và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh nếu không được phát hiện sớm và điều trị, theo dõi, chăm sóc lâu dài.

Ảnh minh họa

Người dân chủ quan với bệnh không lây nhiễm

Những thói quen hút thuốc lá, uống rượu, khẩu phần ăn không hợp lý, lười tập thể thao... đang khiến tỷ lệ người mắc bệnh không lây nhiễm tăng cao. Thế nhưng phần lớn người dân, kể cả người đang mắc bệnh vẫn chủ quan với sức khoẻ, mạng sống của mình.

Tại Việt Nam, chương trình phòng chống bệnh không lây nhiễm được thành lập từ năm 2002 với các bệnh huyết áp, đái tháo đường, ung thư, rối loạn tâm thần đã được đưa vào chương trình mục tiêu quốc gia.

Tuy nhiên cho đến nay các chính sách về phòng chống bệnh không lây nhiễm chưa được đầy đủ và tuân thủ chưa tốt. Việt Nam chưa có chương trình quốc gia toàn diện về phòng chống bệnh không lây nhiễm. Thiếu nhiều chính sách đa ngành trong giảm các yếu tố nguy cơ như giảm ăn muối, chất béo, cấm hút thuốc; bia rượu cần hạn chế tiếp thị và quảng cáo.

Mặc dù có Luật phòng chống thuốc lá nhưng việc thực hiện còn vô cùng hạn chế.

TS. Trần Tuấn, giám đốc Trung tâm RTCCD cho rằng “Sự gia tăng gánh nặng bệnh không lây nhiễm ở Việt Nam trong thời gian qua là do lĩnh vực dự phòng chưa được chú trọng đúng mức, trong đó vai trò của mỗi cá nhân, gia đình, cộng đồng, và các ban ngành chính phủ và các tổ chức xã hội dân sự đã chưa được phát huy đầy đủ.

Chiến lược Quốc gia giai đoạn 2015-2025

Ngày 20/3/2015, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh ung thư, tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản và các bệnh không lây nhiễm khác, giai đoạn 2015-2025.

Để thực hiện Chiến lược một cách toàn diện và hiệu quả cần sự vào cuộc của các cấp, các ngành và mọi người dân, trong đó có vai trò các tổ chức xã hội dân sự. Với lý do đó, 14 tổ chức xã hội dân sự hành động vì sự nghiệp sức khỏe toàn dân đã tập hợp lại và thống nhất đề xuất thành lập một liên hiệp các hội/tổ chức với tên gọi là Liên minh phòng chống bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam– Vietnam NCDs Prevention Alliance (NCDs-VN).

Tại hội nghị thành viên của “Liên minh Phòng chống bệnh không lây nhiễm Việt Nam”, 6 tổ chức và 16 cá nhân đã cam kết tham gia liên minh với tư cách thành viên chính thức. Các đại biểu đã cùng nhau ký tên thể hiện quyết tâm chung tay hành động phòng chống bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam, vì sức khỏe và hạnh phúc của đất nước. Các thành viên cũng đã thống nhất cùng thông qua quy chế hoạt động, tôn chỉ mục đích và tổ chức nhân sự của liên minh, đồng thời đưa ra định hướng hành động cho liên minh trong giai đoạn 2015 – 2016.

Các thành viên trong liên minh cũng thống nhất cho rằng: Để hoạt động phòng chống các bệnh không lây nhiễm hiệu quả đòi hỏi phải có sự phối hợp liên ngành, sự tham gia của toàn xã hội. Các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam nên phối hợp, tham gia ý kiến và phản biện các chính sách liên quan tới phòng chống bệnh không lây nhiễm.

D.Minh(tổng hợp)

Xuât xứ của đường “3 không” phần lớn là đường nhập lậu từ Thái Lan, Trung Quốc..., qua đường biên giới; và từ các cơ sở sản xuất thủ công nhỏ lẻ trong nước.

Cẩn trọng với đường ‘buộc chun’

So với các mặt hàng thực phẩm, đường là gia vị nên ít nhận được sự quan tâm của người tiêu dùng, nên người tiêu dùng thường có tâm lý chọn những sản phẩm đường giá rẻ để tiết kiệm chi phí. Hiện nay trên thị trường rất nhiều các sản phẩm đường không nhãn mác, mà đa phần loại này là đường lậu, đóng gói không đảm bảo vệ sinh, dùng hóa chất, chất tẩy trắng cho đường đẹp, bóng, chất làm ngọt để giảm giá thành...

Người tiêu dùng hằng ngày vẫn đang tiêu thụ một lượng đáng kể các loại đường trôi nổi, không nhãn mác (đường “buộc dây thun”), mà người bán hàng thường quảng cáo là đường cát trắng. Họ cho rằng, đường “buộc dây thun” tiết kiệm hơn đường có thương hiệu vì vừa rẻ hơn, lại vừa ngọt hơn.

Tuy nhiên, ít ai biết rằng, đa số đường trôi nổi không nhãn hiệu không đảm bảo an toàn vệ thực phẩm được phối trộn từ những loại nhiều đường phẩm chất thấp, nước và một số hóa chất thực phẩm để bảo quản không bị kết dính thành khối (do pha với nước để tăng trọng lượng). Chưa kể đến, đường “buộc dây thun” có thể còn tồn tại những dư chất tẩy trắng không đúng quy định hoặc có những chất làm ngọt hóa học khiến đường trôi nổi ngọt hơn.

Không những thế, đường “buộc dây thun” có lẫn những tạp chất như đất, cát là những chất không tan có thể tích tụ trong cơ thể gây hại cho sức khỏe người dùng. Do đó, đường trôi nổi không thể so sánh với đường có nhãn hiệu rõ ràng và chứng nhận về mặt chất lượng.

Với hóa chất tẩy trắng mà người dân quen gọi là chất tẩy đường, chất này được các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ thường xuyên dùng để làm trắng đường cát. Nếu những dư chất của chất tẩy trắng có trong đường trắng trôi nổi còn quá nhiều, sức khỏe người sử dụng sẽ bị ảnh hưởng hệ thống đường tiêu hóa, niêm mạc ruột bị ăn mòn, niêm mạc đường tiêu hóa bị trơ, hay gây rối loạn tiêu hóa, hấp thu và bài tiết.

Đối với những loại đường nhập lậu, mối nguy hiểm cho người tiêu dùng còn ẩn chứa trong các hợp chất không tan như cát, đất. Khi thương lái mua đường lậu ở biên giới, đổ ra, đóng sang vào các bao nhỏ, quá trình này cũng không đảm bảo vệ sinh, có nhiều tạp chất không hòa tan như cát, đất lẫn vào với đường. Đó là chưa kể tình trạng các thương lái buôn đường lậu tùy tiện trộn lẫn các loại đường với nhau để trục lợi trên giá thành.

Đừng vì tiết kiệm vài ngàn đồng mà phải nhận “vị đắng” của các loại đường không rõ nguồn gốc.

Gia tăng nguy cơ ung thư từ đường hóa học không phép

Bên cạnh đó, việc sử dụng đường hóa học (tạo vị ngọt) thiếu kiểm soát cũng là vấn đề cần lưu ý hiện nay. Đường sinh học dùng cho chuyển hóa tế bào là glucose, nhưng trong thực tế cuộc sống chúng ta thường đưa vào cơ thể các dạng đường đơn, đường đa như fructose, mantose, saccharose, tinh bột... lấy từ các loại hoa, củ, quả, thân cây mía, củ cải, mật ong, ngũ cốc.... vốn có sẵn trong tự nhiên.

Còn các loại đường hóa học - các loại chỉ tạo vị ngọt chứ không chuyển hóa được - để dùng trong việc điều trị cho những người bệnh thừa cân hay đái tháo đường. Về bản chất, chúng là saccharin hay manitol, acesulfam K, aspartam, isomalt, sorbitol, sucraloza được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm với giới hạn tối đa và có quy định rõ ràng.

Đường hóa học (hay là chất ngọt tổng hợp) là chất không có trong tự nhiên, thường có vị ngọt rất cao so với đường kính saccharose (đường tự nhiên khai thác từ mía, củ cải đường) và hầu như không cung cấp năng lượng, hay cung cấp ở mức thấp hơn đường kính (1-2 kcal/1g như đường isomalt).

Đại diện một công ty đường uy tín trong nước tiết lộ: Trên thị trường hiện nay vẫn đang tồn tại một số những chất tạo ngọt có gốc hóa học là sodium cyclamate - một loại đường hóa học không hề có trong danh mục các loại phụ gia thực phẩm đã được Bộ Y tế cho phép lưu hành tại Việt Nam, vì loại đường hóa học này có thể gây ra các tác hại như: làm gia tăng nguy cơ ung thư gan, ung thư phổi, dị dạng bào thai, ảnh hưởng đến các yếu tố di truyền... Tuy nhiên, vẫn có một vài cơ sở sản xuất bánh kẹo nhỏ, thủ công, nước ngọt, chè, sâm lạnh, sữa đậu nành và quán ăn người ta vẫn thường dùng loại đường này để nấu nướng cho rẻ và lợi nhuận cao hơn nhiều so với đường mía.

Thu Hằng

- Trên diện tích sân khoảng hơn 100m2, rau mầm từng rổ xanh mơn mởn được xếp thành hàng. Đây là niềm vui lớn để những bệnh nhân chạy thận quên đi nỗi lo bệnh tật đang đeo bám bên mình.

Dọc tuyến đường tới chợ Ngọc Hồi (Thanh Trì, Hà Nội) không ai không biết xóm những người chạy thận trồng rau mầm sạch.

Những khay rau mầm sạch của xóm chạy thận Ngọc Hồi

Chú Hồng, ‘cư dân’ của xóm chạy thận cho biết cách đây 5 năm, một sư thầy trên chùa Phủ Ninh tới thăm, thấy hoàn cảnh khó khăn nên đã gợi ý việc trồng rau mầm mang lên chùa để thầy bán giúp. Hai năm gần đây, chị Thoa (chủ một công ty) thấy rau mầm sạch nên đã nhận thu mua giúp.

“Không lãi được bao nhiêu nhưng trồng rau sẽ đỡ chán, mình quên đi bệnh tật” - chú Hồng vừa xếp gọn những hộp thuốc trên bàn vừa cười nói.

Biết hoàn cảnh khó khăn của xóm chạy thận, chị Hà (phóng viên một tạp chí ở Hà Nội) đã tạo một trang trên facebook có tên “Những hạt mầm xanh” để kêu gọi mọi người mua rau ủng hộ. Lượng theo dõi trang đã lên tới hơn 1.000 người, đặc biệt số lượng người mua cũng tăng lên đáng kể, nhiều người trong số đó trở thành khách hàng quen của xóm chạy thận Ngọc Hồi.

Những mê rau mầm thành phẩm của xóm chạy thận rất sạch sẽ, tươi ngon

Được sự giúp sức của mọi người, các cư dân xóm chạy thận đầu tư vốn để mua hạt giống và đất vi sinh thích hợp để trồng rau mầm. Chú Hồng cho biết rau mầm gieo và chăm sóc khá đơn giản. Từ khi gieo hạt tới khi thu hoạch chỉ phải tưới nước chứ không cần bón phân hay phun thuốc. Chính vì thế, rau mầm rất sạch và tươi.

Mỗi tuần, khoảng 10kg rau mầm được bán cho nhà hàng của chị Thoa và khoảng 40kg người dân đặt mua qua mạng với giá 50.000 đồng/kg. Vì thời gian thu hoạch rau khá ngắn nên chỉ khi có đơn đặt hàng, cư dân xóm chạy thận mới tiến hành gieo hạt.

Cũng theo chú Hồng, rau mầm có giá trị dinh dưỡng cao hơn gấp 5 lần so với các loại rau trưởng thành bán ngoài chợ. Tuy nhiên, rau mầm có vị hơi đắng nên hơi khó ăn. Hiện nay, rau mầm thường được dùng ăn lẩu hay ăn kèm các món salad trộn, ăn luộc hoặc nấu canh đều được.

Dịp Tết Nguyên Đán sắp tới, số lượng người dân đặt mua rau mầm đang tăng lên. Đó là động lực giúp các cô chú không chỉ vượt qua bệnh tật mà còn tiếp tục trồng nhiều hơn những rổ rau mầm tươi sạch và tốt cho sức khỏe.

Lương Ánh