Đi theo dòng nhạc thính phòng đã hơn 20 năm, để có được chỗ đứng như hiện tại, NSƯT Đăng Dương đã phải tự trau dồi, thay đổi và lắng nghe bản thân, lắng nghe khán giả. Anh cũng tự tìm sự khác biệt cho bản thân trong cách hát. Hiện tại, nam ca sĩ thuộc biên chế của Đài tiếng nói Việt Nam.

Cái tên Đăng Dương cũng gắn liền với chương trình hòa nhạc Điều còn mãi nhiều năm qua. Sau hơn 10 năm chương trình ra mắt, anh vẫn vô cùng háo hức để được đứng trên sân khấuĐiều còn mãi. 

'Điều còn mãi' mang quá nhiều ý nghĩa

- Anh tham gia 'Điều còn mãi' đã rất nhiều lần và sau 2 năm bị gián đoạn vì dịch bệnh, trở lại chương trình năm nay có ý nghĩa thế nào với anh?

Điều còn mãilà một trong những chương trình mà tôi rất yêu thích bởi tôi sẽ được hát với dàn nhạc giao hưởng - dàn nhạc tôi yêu thích và đam mê. Qua 2 năm gián đoạn vì dịch bệnh, tôi cảm thấy rất vui khi chương trình tiếp tục quay trở lại thực hiện trực tiếp. Tôi thấy Điều còn mãi là một chương trình thực sự ý nghĩa. Chúng ta nên duy trì hàng năm.

Như một điều ngẫu nhiên, một chương trình bản thân mình chờ đợi trong một thời gian dài được quay trở lại trực tiếp nên tôi ở tâm thế rất hào hứng tham gia. Trong năm nay, tôi cũng vinh dự và hạnh phúc khi được hát 2 tác phẩm. Thường thì nghệ sĩ trong chương trình Điều còn mãichỉ hát 1 tác phẩm thôi nhưng năm nay tôi được hát 2 tác phẩm nên niềm hào hứng và niềm vui cũng nhân đôi. Tôi nghĩ bản thân sẽ có nhiều năng lượng để truyền tải 2 tác phẩm đó vào chương trình trong 2/9 sắp tới.

- Năm nay anh muốn mang lại sự khác biệt gì so với những năm trước mình đã tham gia chương trình?

Tôi nghĩ, những bài hát đi cùng năm tháng trong dòng nhạc của tôi vẫn sẽ như thế, không có quá nhiều sự đặc biệt. Điều đặc biệt ở đây đó là sự hào hứng vì tôi phải chờ đợi 2 năm để được hát trên sân khấu Điều còn mãi.Điều đó sẽ khiến nhiệt huyết và cảm xúc của tôi cũng như những anh chị em nghệ sĩ khác sẽ tăng lên rất nhiều. Mỗi lần đứng trên sân khấu, hát cùng dàn nhạc là một lần tôi thăng hoa theo cách riêng biệt. Âm nhạc cứ vang lên tôi sẽ lại cháy hết mình.

- Hai tác phẩm trong chương trình năm nay có gây khó dễ cho anh khi hát chung với dàn nhạc?

Năm nay, tôi hát 2 tác phẩm Người là niềm tin tất thắngcủa nhạc sĩ Chu Minh và Em có nghe âm thanh ngày mới của nhạc sĩ Nguyễn An.

Bài Âm thanh ngày mớilần đầu tiên được biểu diễn trong Điều còn mãi. Tuy nhiên, trước đó, tôi cũng hát bài này rất nhiều lần rồi. Nhưng lần đầu tiên hát với dàn nhạc giao hưởng, tôi nghĩ bài hát cũng sẽ có phần đặc biệt và mang lại nhiều cảm xúc.

Tôi cũng sẽ kết chương trình với bài Người là niềm tin tất thắng. Thường mở đầu hay kết thúc chương trình, ban tổ chức sẽ chọn những tác phẩm mang tính chất ngợi ca hát với hợp xướng để cho thấy sự đầu tư hoành tráng. Dùng tác phẩm quá nổi tiếng về Bác để kết một chương trình như vậy tôi thấy rất ý nghĩa. Tôi có rất nhiều cảm xúc, vừa mong chờ luyện tập, vừa có nhiều năng lượng. Tôi cũng hy vọng tác phẩm sẽ là một cái kết rất đẹp cho chương trình.

- Năm nay chương trình sẽ có những nhân tố rất trẻ tham gia, anh có suy nghĩ gì về điều này?

Tôi thấy năm nay có bạn Mỹ Anh tham gia chương trình là một điều rất hay. Tôi nghĩ hội đồng ban cố vấn đã đưa những gương mặt mới vào chương trình họ phải lựa chọn cẩn thận và có lý do. Nhưng nhìn chung lại đó đều phải là những gương mặt có tài năng chứ không đơn giản bởi hát với dàn nhạc sẽ rất khác.

Với tôi, Mỹ Anh là một cô bé tài năng, con nhà nòi. Tôi nghĩ, cô bé sẽ có nhiều thứ đáng khoe trong chương trình. Và với sự xuất hiện của một người trẻ như vậy trong một chương trình ca nhạc mang tính hàn lầm sẽ khiến chương trình thêm lạ và thú vị phần nào.

- Là một người có nhiều kinh nghiệm hát với dàn nhạc, anh có lời khuyên nào cho các bạn trẻ khi hát cùng dàn nhạc?

Với kinh nghiệm của mình, tôi chỉ biết nói rằng, khi hợp tác cùng dàn nhạc, các bạn trẻ có lẽ sẽ thấy choáng ngợp. Tôi cũng không phải trường hợp ngoại lệ khi hát cùng dàn nhạc những lần đầu tiên.

Hát với dàn nhạc giao hưởng nó sẽ rất khác với hát cùng ban nhạc, vì hát cùng ban nhạc có trống, có nhịp, còn nhạc giao hưởng có sự co giãn rất lớn. Chúng ta phải theo cảm xúc và theo tay của chỉ huy, phải nghe nhiều thì mới kết nối được với dòng cảm xúc.

Với các bạn trẻ, tôi nghĩ cũng không có cách nào khác ngoài việc tập làm quen dần, lắng nghe dàn nhạc. Thời gian tập có lẽ cũng rất quan trọng. Những người mới làm quen với dàn nhạc sẽ phải mất nhiều thời gian hơn so với những người đã có kinh nghiệm.

- Anh có vui mừng khi hiện tại giới trẻ quan tâm và yêu thích âm nhạc hàn lâm kén người nghe như vậy?

Khi xã hội phát triển, những dòng nhạc nhẹ, trẻ trung phù hợp với giới trẻ sẽ được để ý nhiều hơn. Tuy nhiên, những chương trình như Điều còn mãi cũng mang ý nghĩa chính trị rất sâu sắc. Chúng ta cần cố gắng gìn giữ chương trình này vì nó rất ý nghĩa không chỉ với những người yêu thích đam mê dòng nhạc này mà còn để giới trẻ có thể nhìn, nghe những tác phẩm đã đi cùng năm tháng. Không chỉ nghe, họ cũng sẽ hiểu được về lịch sử, về sự ra đời của các tác phẩm ý nghĩa. Ngoài những tác phẩm đi cùng năm tháng, chúng ta cũng xen kẽ những tác phẩm mới để hài hòa và hay hơn, thu hút giới trẻ nhiều hơn.

Bà xã luôn ủng hộ tôi trên mọi mặt trận

- Bà xã ủng hộ anh như thế nào trong con đường sự nghiệp?

Vợ tôi luôn hiểu được âm nhạc là một phần máu thịt của tôi nên cô ấy luôn ủng hộ hết mình. Hiện tại, tôi nghe và luyện ở nhà trước khi tập cùng dàn nhạc. Cô ấy luôn bên cạnh chăm sóc tỉ mỉ để tôi có sức khỏe tốt, giọng hát tốt. Ngoài ra, là một người hiểu rõ giọng hát của chồng nên cô ấy cũng nghe và góp ý cho tôi những điều cần thiết. 

- Sau 20 năm về chung nhà, bí quyết giữ gìn hôn nhân hạnh phúc của anh chị là gì?

Thực ra, tôi nghĩ một cuộc hôn nhân được bền vững và hạnh phúc thì phải có sự tin tưởng, thấu hiểu giữa hai vợ chồng. Bà xã tôi cũng làm nghệ thuật nên hiểu những khó khăn, nhạy cảm khi làm nghề. Đó là một trong những chìa khóa quan trọng trong việc giữ gìn hạnh phúc gia đình. Vợ tôi đã hy sinh đam mê ca hát lui về hậu phương để trở thành một người phụ nữ tuyệt vời của gia đình.

Nếu cả hai cùng làm nghệ thuật có lẽ gia đình tôi khó chu toàn được khi lo cho các con. Vợ tôi là người hiểu được điều đó nên cô ấy quyết định nghỉ hẳn ca hát với tâm thế thoải mái, không ép buộc. Những năm qua, vợ là người đồng hành với tôi trên mọi ‘chiến trường’, đi gần hay đi xa tôi đều có cô ấy lo cho rất chu đáo. Đó là điều quý giá nhất với tôi.

- Nhiều người nhận xét anh rất tôn trọng và nghe lời vợ, điều đó có đúng?

Nghe lời vợ là tốt chứ sao!(cười). Tôi thay đổi rất nhiều kể từ khi yêu và lấy bà xã, từ cách sống, cách nói chuyện, ăn mặc thậm chí cả cách hát. Bà xã là người luôn góp ý cho tôi những điều cực kỳ quan trọng bởi cô ấy là một khán giả khó tính. Thành công của tôi hiện tại có được cũng nhờ vợ rất nhiều.

Tròn 20 năm bên nhau, tôi chỉ biết cảm ơn bà xã rất nhiều bởi cô ấy đã hi sinh đam mê của mình, làm hậu phương vững chắc để tôi có thể chuyên tâm với đam mê.

- Bà xã anh có sở thích làm đẹp, múa hát và rất chăm chỉ đăng mạng xã hội, anh cảm thấy sao về điều đó?

Tôi rất tôn trọng những sở thích đó của cô ấy, thậm chí khuyến khích vợ tham gia. Những lúc rảnh, tôi luôn đưa vợ đi học múa. Thứ nhất, cô ấy sẽ có sức khỏe khi tập luyện những bộ môn mình yêu thích. Thứ hai là tôi thấy vợ vui lắm. Mỗi lần đi tập về đều thấy cô ấy vui vẻ, tinh thần thoải mái. Không có lý do gì để tôi không khuyến khích vợ tham gia những sở thích cá nhân đó cả. Đó là những sở thích lành mạnh, tốt cho sức khỏe. 

Vài độc giả như nhà báo Lưu Đình Triều, họa sĩ Nhím không ngần ngại đặt câu hỏi: "Tiết lộ của Thương Tín về những người phụ nữ đi qua cuộc đời anh liệu có làm cho cuộc sống hiện tại của họ trở nên 'giông bão'?". Thương Tín nhắc lại sự phản hồi của nghệ sĩ Diễm My về cuộc tình đã qua của hai người. Phản hồi này khiến anh cảm thấy rất ấm lòng.

"Ít ra đến giờ tôi còn được chút hạnh phúc khi bất kỳ người phụ nữ nào từng đến với tôi và chia tay, rồi sau này gặp lại, chúng tôi vẫn còn có thể vui vẻ, còn coi nhau như bạn bè, hỏi han, chuyện trò. Thậm chí, có người yêu cũ còn chia sẻ với tôi, dù họ có tìm được ai khác thì cũng khó có người bằng được tôi. Thật ra, tôi chẳng hay ho gì. Chỉ là khi yêu nhau, tôi luôn là người đàn ông biết điều", Thương Tín nói.

Diễn viên tiết lộ thêm ban đầu anh đắn đo và sợ những điều mình kể làm cho những phụ nữ từng đi qua đời anh mất hạnh phúc, hoặc mang đến không khí không vui cho gia đình họ. "Nếu có như thế thì tôi xin lỗi. Nhưng hồi ký là phải nói thật. Vì thế, nếu cuốn sách có ảnh hưởng đến một vài nhân vật thì xin hãy tha thứ cho tôi". 

Theo Minh Vương, bên cạnh những kiến thức nền, nghệ sĩ phải luôn tìm tòi, sáng tạo để ghi dấu ấn riêng. Đó là điều ông thường xuyên thực hiện từ khi bước vào nghề ca hát. Ông tâm niệm nghệ sĩ phải chủ động sáng tạo, bằng sự hiểu biết và dòng cảm xúc mà nêu ý kiến để thể hiện rõ nhân vật cũng như bản thân. 

Tại hậu trường chương trình, NSND Minh Vương cũng nhớ lại quá trình từ cậu bé chập chững vào nghề đến khi thành danh. Ông cho biết khoảng 12-13 tuổi thường đi vớt cá lia thia để bán. Một ngày nọ, ông đi ngang qua lớp dạy hát vọng cổ. Minh Vương vốn rất mê và cũng có chút khả năng ca nhưng không nghĩ sẽ trở thành nghệ sĩ. 

“Tôi nép ngoài lớp học nhìn vào, thầy Bảy Trạch hỏi tôi cần gặp ai. Tôi nói thích ca vọng cổ thì thầy liền kêu vào thử giọng. Tôi ca xong, thầy nói giọng tốt, có hy vọng nên xin thầy vào học ca. Lớp học có 2-3 nhạc sĩ, người dạy tôi ca - đàn trực tiếp là NSND Văn Giỏi. 

Thầy hướng dẫn, chỉnh sửa cho tôi khi có sai sót. Năm 1964, khi cuộc thi Khôi nguyên Vọng cổdiễn ra, thầy chọn tôi đi thi dù trong lớp cũng có nhiều bạn có giọng ca tốt. Tôi đạt giải năm đó, cuộc đời sang trang mới”, ông nhớ lại.

Sau đó, NSND Minh Vương được đoàn Kim Chung mời về ký hợp đồng. Số tiền 10.000 đồng có được, ông mang một nửa tặng thầy Bảy Trạch để trả ơn, số còn lại đưa cho mẹ. Tuy nhiên, khi vào đoàn Kim Chung, ông chưa thể đóng vai kép, lại quá tuổi đóng vai con nít. Vì thế, có nhiều tuồng nghệ sĩ chỉ chạy ra, ca một câu vọng cổ rồi bước vào.

Nhiều người khuyên Minh Vương phải giữ giọng cho thật tốt, vì đây là “vũ khí” quan trọng của nghệ sĩ trên sân khấu. Đặc biệt, thời điểm bé trai vỡ giọng để trở thành thiếu niên rất dễ ảnh hưởng đến giọng ca. NSND Minh Vương cho biết giai đoạn này có nhiều thay đổi trong cơ thể. Ông cũng khá áp lực vì nếu giọng bị vỡ hoàn toàn có thể không giữ được nghề hát.

Ở tuổi 74, NSND Minh Vương vẫn chú trọng giữ gìn giọng ca. Ông có lối sinh hoạt nghiêm túc, kỹ lưỡng để giữ sức, giữ mình cho nghề nghiệp. 

Nghệ sĩ nói đã đứng trên sân khấu hơn nửa thế kỷ nhưng bây giờ vẫn như ngày trẻ. Cứ lên sân khấu, ông lại nôn nao, hồi hộp khó tả. Minh Vương mừng vì tuổi 74 còn được gặp khán giả, được họ yêu mến. Do đó, ông luôn phải chuẩn bị thật kỹ để tránh những sai sót mỗi khi ra biểu diễn. 

Hiện dù có kinh nghiệm làm nghề dày dặn nhưng ông vẫn tập luyện thường xuyên, nghiên cứu những cái mới. “Tuổi tác cũng làm ảnh hưởng nhiều thứ. Vì thế, tôi phải tập ca để xem chữ này ổn chưa, chỗ kia có đã tai không…”, NSND Minh Vương chia sẻ. 

NSND Minh Vương cũng từng làm giám khảo, truyền dạy kinh nghiệm cho thí sinh ở nhiều sân chơi khác về nghệ thuật cải lương. Ông thường nhận xét thẳng thắn, đôi khi nhận những ý kiến trái chiều song nghệ sĩ chưa bao giờ lo ngại. 

Minh Vương tâm sự: “Tôi nghĩ việc nói đúng suy nghĩ, nhận biết của mình cho đồng nghiệp, nhất là các bạn trẻ là cần thiết, trước là cho chính các bạn, sau là vì cải lương. Có thể việc này khiến nhiều người không thích, lời ra tiếng vào, thậm chí giận hờn nhưng tôi chấp nhận. Tôi từng đi qua nhiều việc, thành công có, thất bại cũng có nên chỉ muốn truyền lại hết cho các em”.

Clip NSND Minh Vương chia sẻ

Nhưng bây giờ, cả một đoạn sông mênh mông lèo tèo dăm bảy chiếc ghe. Cây bẹo "treo gì bán nấy" không còn lúc lỉu như xưa mà lơ thơ mấy trái thơm, vài quả xoài. Sát ngay cạnh, cây bẹo "treo mà không bán" nặng trĩu áo quần, nồi niêu của thương hồ. Hướng dẫn viên không buồn giới thiệu về cây bẹo - một công cụ treo hàng để quảng cáo sản phẩm rất đặc trưng của người buôn bán trên chợ. Anh chỉ nhắc đi nhắc lại, rằng Cái Răng xưa "tấp nập 10 phần nay chỉ còn 2 tới 3 thôi", dù nhu cầu tham quan Chợ nổi vẫn rất lớn. Mỗi ngày có khoảng tầm 200 lượt tàu du lịch chở khách đến, cứ 10 khách tới Cần Thơ thì có 7 người về Chợ nổi Cái Răng.

Cuộc tham quan của chúng tôi - bắt đầu từ 4h sáng, với đầy sự háo hức về nơi từng được trang Rough Guide(Anh) bình chọn là một trong 10 khu chợ ấn tượng nhất thế giới bởi sự "rực rỡ sắc màu nhiệt đới" - kết thúc lúc chưa tới 8h. Đặt chân lên bờ, bạn tôi ngơ ngác: "Có thế thôi à?".

Bây giờ nghĩ lại, tôi thấy câu cảm thán của bạn "Có thế thôi à?" có thể dùng cho nhiều tour du lịch trải nghiệm nông thôn ở Việt Nam. Đầy sơ sài và gây hụt hẫng.

Du lịch nông nghiệp ở Việt Nam manh nha từ hàng chục năm trước và phát triển rầm rộ gần chục năm trở lại đây. Thống kê năm 2022 của Tổng cục Du lịch cho biết, cả nước có 365 điểm du lịch nông thôn ở 37 tỉnh, thành phố và hơn 2.000 làng nghề truyền thống có tiềm năng. Với ưu thế khai thác thế mạnh nông thôn như một nguồn tài nguyên, tạo công ăn việc làm tại chỗ, đem đến nguồn thu mới, phát triển kinh tế địa phương... du lịch nông nghiệp được đánh giá là hướng đi hứa hẹn của Việt Nam.

Nhưng sau khi trải nghiệm nhiều loại hình du lịch nông nghiệp, từ trang trại nhỏ ở miền Bắc, homestay ở miền Trung, tới không gian miệt vườn ở miền Tây, và chuyến đi về Chợ nổi Cái Răng, tôi thấy phần lớn mô hình này được tổ chức manh mún, mạnh nhà nào nhà nấy làm, thiếu sự kết nối quy mô.

Sản phẩm du lịch nông thôn của Việt Nam cũng đơn điệu, thiếu sáng tạo và trau chuốt. Khách du lịch chủ yếu "cưỡi ngựa xem hoa", không thực sự được hòa mình, trải nghiệm sâu vào không gian văn hóa bản địa - thứ họ thực sự mong muốn sau khi đã "no nê" với biển, vịnh và đô thị lấp lánh.

Mấy năm trước, các nhà vườn ở Cồn Sơn, Cần Thơ từng gây ấn tượng thú vị với khách du lịch bằng "cá lóc bay" - đàn cá được huấn luyện để nhảy múa trên mặt nước đớp mồi. Và rất nhanh sau đó, cá lóc ở bất cứ đâu, Vĩnh Long, Đồng Tháp, An Giang... cũng đều biết bay nhảy. Cách làm thiếu sáng tạo này không chỉ gây nhàm chán mà còn tạo ra phỏng đoán với du khách nước ngoài rằng, nông thôn nào ở Việt Nam cũng vậy. Trong khi những tài nguyên nông nghiệp bản địa và các sản phẩm đặc sắc của mỗi tỉnh bị bỏ phí.

Du lịch nông thôn cần tôn trọng và phát triển tính địa phương. Hàn Quốc là một trong những nước sớm hiểu rõ điều này. Thay vì bắt chước nhau, các địa phương của Hàn Quốc thành công do biết chọn những tài nguyên bản địa và nét sinh hoạt truyền thống của cư dân để khoe ra. Đảo Daeya ở Chungcheongnam là một ví dụ. Daeya từng là hòn đảo giàu có nhờ xuất khẩu rong biển sang Nhật Bản vào những năm 1970, nhưng dự án cải tạo vịnh biển Cheonsu đã làm biến đổi môi trường, rong biển không sinh sôi phát triển như xưa, kinh tế của người dân gặp khó. Nhằm thúc đẩy và tái tạo hình ảnh địa phương trong hoạt động du lịch nông nghiệp, đảo Daeya sáng tạo hình thức bắt cá "doksal" (lợi dụng dòng chảy sông và biển gặp nhau để làm đáy đóng cá) biến nó thành một sản phẩm trải nghiệm. Từ đó, doanh số bán hải sản và thu nhập từ hoạt động này giúp làng chài giàu lên rất nhiều, cư dân từ nơi khác đến lập nghiệp ngày một đông.

Du lịch trải nghiệm là hành trình đi từ không gian này qua không gian khác. Nói cách khác, người ta rời nơi quen thuộc để tìm một thế giới mới lạ. Ở đó họ được khám phá, cảm nhận và hưởng thụ không chỉ cảnh quan, mà còn ẩm thực, con người, nhịp sống thường nhật. Không gian đô thị hiện đại không còn hấp dẫn dân thị thành, nhu cầu trải nghiệm không gian khác là rất lớn. Nhiều quốc gia hiểu được điều ấy và đã bán không gian mới lạ cho người có nhu cầu.

Tổ chức Du lịch thế giới đánh giá, khách du lịch tìm đến hình thức du lịch nông thôn và sinh thái chiếm khoảng 10% tổng lượng khách với doanh thu 30 tỷ USD/năm, và tỷ lệ này đang tăng dần qua từng năm. Việt Nam, nhờ điều kiện về khí hậu, thổ nhưỡng, phong cảnh, ẩm thực, văn hóa đa dạng; tài nguyên thiên nhiên phong phú với rừng, núi, sông, hồ, làng quê... có đủ tiềm lực để phát triển du lịch nông nghiệp.

Nhưng do thiếu sự kết nối và tổ chức đồng bộ, những điểm du lịch nông nghiệp ở Việt Nam vẫn chỉ được dựng lên sơ sài, như một minh họa chứ không phải là không gian để trải nghiệm văn hóa thực sự. Cách làm này gây hụt hẫng cho du khách, không tận dụng được thế mạnh của du lịch nông thôn, không sử dụng được nguồn nhân lực tại chỗ, không đem đến cho người dân cơ hội đóng vai chính trong không gian văn hóa của họ.

Chợ nổi Cái Răng, hình thành từ hơn 100 năm trước và được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2016, đang đối diện với nguy cơ trở thành chợ "chìm" vì thiếu vắng ghe thuyền. Đây là điều dễ lý giải khi giao thông đường bộ phát triển, nhu cầu buôn bán trên sông nước không còn. Nếu Chợ nổi Cái Răng không được duy trì và chăm bẵm như một không gian văn hóa du lịch để phục vụ cuộc sống của chính con người trong cộng đồng đó, thì thương hồ không còn lý do gì để ở lại với dòng sông.

Tiền sẽ không chảy về các miền quê, nếu du lịch nông thôn vẫn chỉ trưng ra những bức vẽ minh họa sơ sài, thay vì tạo ra không gian đặc sắc của cảnh trí, văn hóa và sinh hoạt con người.

Nguyễn Nam Cường